Broers Gert-Jan (30, links) en Patrick (33), de derde generatie van het 75 jaar oude Gebroeders Kok in Bakkeveen. Foto: Corné Sparidaens
Gebroeders Kok uit Bakkeveen is begonnen met de verduurzaming van het machinepark. „De ontwikkeling gaat zo snel dat machines bij aanschaf al verouderd zijn.”
Het Floresplein, midden in de Oost-Indische buurt in Groningen. Tussen de vele afzettingen door staat op straat de graafmachine Liebherr 922 te draaien namens de Gebroeders Kok. De klus: reconstructiewerkzaamheden en vernieuwing van de riolering, bestrating én inrichting van de Floresstraat. De Liebherr 922 is de tweede omgebouwde Liebherr-kraan van Nederland, even verderop staat een tweede mobiele Liebherr-kraan, ook elektrisch. Hoewel de hele straat niet bereikbaar is, lijkt dat ook de enige overlast. Haast zo stil als een muis zijn de machines aan het werk. Al draaiend manoeuvreren de machinisten de giek, waar een grondwerker aan gekoppeld is, naar achter. Dat er aan de riolering wordt gewerkt is duidelijk.
Voor de broers Patrick Kok (33) en Gert-Jan Kok (30) is het bijna vanzelfsprekend aan het worden dat er een elektrische kraan aan het werk is. Voor het familiebedrijf, dat al sinds 1949 bestaat, is het een normale, mooie klus, zo benoemt Patrick het. Gezien een deel van het Floresplein, midden in stad-Groningen, de locatie is van de werkzaamheden, is de klus emissieloos aangevraagd.
Dit heeft onder andere te maken met het Schone Lucht Akkoord van Nederland, waar de provincie Groningen ook aan meedoet. Verder moet het bedrijf rekening houden met allerlei regelgeving. „We moeten rekening houden met de uitstoot van stikstof en diesel’’, vertelt Gert-Jan. „We moeten rekening houden met zowel de regelgeving als met ons eigen werk. Voorheen namen we een dieseltank mee, nu moeten we kijken naar het elektrische verbruik en hoe we accu’s op locatie krijgen.’’
Van diesel naar elektrisch
Het machinepark van Kok bestaat momenteel uit honderd graafmachines, waarvan acht elektrisch zijn. Daarnaast heeft Kok de beschikking tot twee elektrische shovels en worden eind van dit jaar twee elektrisch aangedreven vrachtwagens geleverd. Mocht er op locatie geen (zwaar genoeg) stroompunt aanwezig zijn en wel met elektrisch materieel gewerkt worden, heeft Kok twee grote accu’s om machines van stroom te voorzien.
Om de accu’s van de machines te laden, worden deze opgeladen op een locatie waar stroom aanwezig is. Mocht er geen stroom aanwezig zijn dan kan een mobiele accu van 1160 kWh worden ingezet. Deze fungeert als een oplaadstation voor de accu’s waar de kraan op draait.
Graven zonder herrie op elektriciteit in plaats van diesel. Foto: Corné Sparidaens
De twee elektrische graafmachines die op het project in Groningen draaien zijn omgebouwd van een dieselmachine naar een elektrische. De kosten hiervoor zijn niet mals. Het ombouwen van dergelijke machines bedraagt ongeveer drie keer de nieuwprijs. In Europa worden echter nog weinig nieuwe elektrische graafmachines gebouwd. Door middel van subsidies lukt het Kok om nieuwe machines aan te schaffen. Het overige bedrag investeert het bedrijf zelf; het lukt tot nu toe om alle investeringen met eigen geld te doen.
Emissieloos in 2030?
Het bedrijf wil vooruitstrevend zijn in de innovatie en techniek, ook al is deze te bewandelende weg niet eenvoudig. Zoals Gert-Jan het noemt: we willen vooruitstrevend zijn maar moeten ook inspelen op de vraag van de markt. „Bij iedere investering vragen we ons af of we voor een dieselvariant gaan of tóch de stap naar elektrisch nemen. We neigen steeds meer naar elektrisch.’’
Het streven om in 2030 volledig emissieloos te zijn is volgens Patrick een uitdaging. Gert-Jan: „Dit jaar komt er nog een autolaadkraan bij. Deze is hybride: de auto rijdt op diesel omdat deze het zware materieel moet kunnen vervoeren, maar de laadkraan is volledig elektrisch.
De levensduur van deze omgebouwde graafmachine is volgens Patrick lastig in te schatten. Voor een nieuwe dieselkraan is dat ongeveer vijftien jaar. „Het nadeel aan een omgebouwde kraan is dat hij geen restwaarde meer heeft aan het eind van de levensduur. Daarnaast gaan de ontwikkelingen in de techniek zo snel dat machines bij aanschaf al verouderd zijn.’’
Uitdagingen
Het volledig voltooien van de elektrificatie duurt volgens de broers Kok nog zeker tien jaar. De stroomaansluitingen op de vestigingen van het bedrijf zijn nog niet zwaar genoeg om volledig over te gaan op elektrisch, dus is er eerst netverzwaring nodig. „Als alle medewerkers nu met een elektrische auto naar de zaak komen dan kan nog niet iedereen zijn auto opladen,’’ schetst Gert-Jan.
Niet alleen op de zaak is het elektrificeren een uitdaging. Ook logistiek en op locatie zijn er valkuilen. „Sommige vrachtwagens verbruiken anderhalf liter diesel op één gereden kilometer. Met een accu verbruik je ook veel, maar dan in kilowatt. Je kan niet zomaar een accu opladen of een nieuwe aansluiten, met diesel neem je een tank mee.’’ Per jaar verbruikt het bedrijf anderhalf miljoen liter diesel. Om al dit verbruik om te zetten naar elektrisch verbruik is een enorme klus.
Toch lijkt de elektrificatie van het machinepark onontkoombaar, zo ziet Gert-Jan ook in. „Vanwege regels en beleid is diesel maar beperkt te gebruiken. Elektrisch heeft daarom de voorkeur, ook al zijn we dan afhankelijk van een goede stroombron op locatie.’’
Derde generatie staat klaar
In 1949 wordt het bedrijf (als P.P. Kok) opgericht door Peter Kok, grootvader van Patrick en Gert-Jan. In Bakkeveen begon Peter als agrarisch loonwerker. Dertig jaar later namen zijn zoons Wim en Gerard het over. In de 75 jaar dat het bedrijf bestaat, telt het inmiddels 150 medewerkers en vijf vestigingen. De locaties reiken van Den Oever tot de Eemshaven en Zwolle, maar ook buiten dit gebied én in Duitsland is Gebroeders Kok werkzaam.
Inmiddels bereidt de derde generatie zich voor om het stokje over te nemen van hun vader en oom. Al sinds hun tienerjaren zijn de broers bezig voor het bedrijf. ,,Het begon met het aanvegen van de schuur en dat bouwde steeds verder uit’’, aldus Patrick.
Grote projecten waar het bedrijf op dit moment emissieloos werkzaam is, zijn op de Lauwersmeerdijk bij Lauwersoog, in Westlaren wordt er gewerkt aan een vergelijkbare klus als op het Floresplein, in Beilen assisteert Kok bij een gestuurde boring en in het Fochteloërveen werkt Kok samen met Avitec en Oenema om kades te verhogen door middel van een elektrische lopende band waarmee zand en leem worden vervoerd.
