Gijs Meijer (met baard) en Bertjan Visscher van Logistiek Noord. ,,Onze economie draait op logistiek." Foto: Marcel Jurian de Jong
Het goederenvervoer in Noord-Nederland is jaarlijks goed voor zo’n 1,2 miljard kilometer. Om al die kilometers per vrachtwagen – gelijk aan ongeveer 30.000 keer de aardomtrek – te verduurzamen, is een mentaliteitsverandering nodig. Het in 2018 opgerichte platform Logistiek Noord wil de transitie versnellen en heeft één ambitie duidelijk voor ogen: een emissievrij Noord-Nederland in 2035.
‘Als je dromen je niet bang maken, zijn ze niet groot genoeg.’ Een uitspraak die wordt toegeschreven aan bokser Muhammad Ali. Gijs Meijer (40) en Bertjan Visscher (43) boksen niet, maar vechten wel: tegen uitstoot, versnippering en oude gewoontes. Hun strijd om het goederenvervoer te vergroenen en beleid en regelgeving hiervoor aan te passen, wordt gevoerd vanuit Logistiek Noord. Een programma van het Rijk, de drie noordelijke provincies en de steden Groningen, Leeuwarden, Assen en Emmen.
„Het gaat niet alleen om nieuwe voertuigen, maar om een compleet ander energiesysteem en logistiek netwerk”, zegt Meijer. Logistiek Noord toont op de website van Logistiek Noord projecten die het spoor, water en de weg beter op elkaar laten aansluiten. „Zo laten we zien dat er heel veel gebeurt. Bovendien heb je voorbeelden nodig.”
Op een kruispunt
Volgens Meijer en Visscher, beiden werkzaam bij de provincie Drenthe, bevindt het Nederlandse goederenvervoer zich op een kruispunt. „Onze economie draait op logistiek, maar de ruimte wordt schaarser, de klimaatdoelen scherper en internationale handelsstromen complexer. Jarenlang lag de focus op de verbetering van wegen, snellere treinen en beter georganiseerde binnenvaart.”
Bertjan Visscher: „Je moet anders denken." Foto: Marcel Jurian de Jong
Visscher benadrukt dat de grote vraagstukken – duurzaamheid, ruimtegebruik en betrouwbaarheid – zich juist tussen deze onderdelen afspelen. „Voor een echt emissievrij systeem moet je anders denken en samenwerken”, zegt hij.
Dakar-rally
Bertjan Visscher groeide op met een fascinatie voor transport en techniek. Zijn liefde voor avontuur bracht hem tot in de woestijn, waar hij als monteur meedeed aan de legendarische Dakar-rally. Voor hij bij de provincie begon, werkte hij jarenlang in de transportsector. „Die ervaring gebruik ik om beleid en praktijk beter met elkaar te verbinden. Alleen denken is niet meer genoeg. Je moet krachten bundelen met bedrijven en kennisinstellingen.”
Meijer: „We moeten leren uitzoomen. Niet denken: wat kan mijn bedrijf doen, maar wat kunnen we als regio bereiken?” Visscher vult aan: „Zodra je met tien of vijftien logistieke bedrijven aan tafel zit, ontstaan er vanzelf ideeën.”
Zelf testen
Een van de actuele projecten is de Zero Emission Truck Academy. Hier kunnen transporteurs zelf ervaren wat elektrisch rijden betekent, van actieradius tot planning. „De eerste trainingen zaten meteen vol”, vertelt Visscher. „Het is één ding om over duurzaamheid te praten, maar pas als chauffeurs de voertuigen zelf testen, begrijpen ze de mogelijkheden en beperkingen.”
Een ander belangrijk initiatief is de railterminal in Coevorden. Logistiek Noord onderzoekt daar hoe goederen die nu over de weg gaan, verplaatst kunnen worden naar het spoor. Meijer: „Hier werken we aan de logistiek van de toekomst. Dit kan miljoenen kilometers per jaar schelen.” Het project laat zien dat modaliteitsverschuiving – het gebruik van spoor in plaats van weg – een grote impact kan hebben op duurzaamheid en efficiëntie.
Nieuwe waterverbinding
Ook over water wordt nagedacht. Afvalverwerker Omrin, Havennetwerk FryslânenInnoWaTrwerken samen aan een nieuwe waterverbinding tussen Harlingen en Heerenveen. Een innovatief schip met duwbakken vaart op groene stroom of op methaanbiogas dat Omrin zelf produceert. Meijer: „Zo wordt afval, en in de toekomst wellicht ook andere goederen, schoon en slim over water vervoerd.”
In Drenthe werkt Logistiek Noord actief aan het terugdringen van lege kilometers bij lokale transporteurs. Zo wordt bijvoorbeeld samengewerkt met de steenfabriek Calduran in Hoogersmilde: door stenen op pallets te laden en huiftrailers met mobiele heftrucks in te zetten, kunnen retourvrachten optimaal worden benut. Het resultaat: efficiënter vervoer, minder onnodige ritten en een flinke besparing op kilometers.
Gijs Meijer: „Beslist geen praatgroep." Foto: Marcel Jurian de Jong
Ook in stedelijke gebieden zet Logistiek Noord in op slimme oplossingen, zoals distributiehubs aan de rand van Leeuwarden. Hier leveren leveranciers hun goederen af, waarna Carparis de laatste kilometers naar de binnenstad verzorgt. Dit vermindert verkeersdruk en uitstoot aanzienlijk. Daarnaast wordt data-analyse steeds belangrijker: transporteurs krijgen beter inzicht in hun vervoersstromen en kunnen op basis daarvan duurzamere routes kiezen.
Samenwerken in de bouw
Tijdens het Bouwcongres in Noord-Nederland spraken dit voorjaar honderd partijen uit de bouwsector over hoe het slimmer, schoner en efficiënter kan. Meijer: „Dit is beslist geen praatclub, maar de praktijk. Deelnemers bekeken concrete voorbeelden, bespraken wat goed werkt en waar het beter kan.” Het congres krijgt waarschijnlijk een jaarlijks vervolg, telkens in een andere noordelijke provincie.
Het streven is helder: nog tien jaar en dan wil het Noorden zoveel mogelijk emissie-vrij vervoeren. Ondanks hun ervaring en plannen, blijft het de vraag of Logistiek Noord dit realiseert. Meijer en Visscher zijn realistisch: „We hebben het met de noordelijke provincies afgesproken. En dat is ambitieus, maar het geeft wel richting en energie. Want ook al is deze transitie complex, we hoeven het niet alleen te doen. Noord-Nederland heeft de kracht om samen te leren, te vernieuwen en in 2035 écht het verschil te maken.”
Zolang je dromen je maar bang blijven maken.
De CO2-uitstoot door zware bedrijfsvoertuigen in Noord-Nederland is de afgelopen decennia gestaag toegenomen, vooral op de snelwegen. Daar rijdt inmiddels het grootste deel van het vrachtverkeer, waardoor ook de meeste uitstoot juist hier plaatsvindt.
De cijfers zijn illustratief bedoeld: ze geven richting aan de ontwikkeling, maar moeten niet worden gelezen als exacte waarden. Ze laten vooral zien waar de belangrijkste veranderingen plaatsvinden in het goederenvervoer.
Bruine lijn: uitstoot zware voertuigen snelwegen. Blauwe lijn: uitstoot zware voertuigen buitenwegen. Groene lijn: uitstoot zware voertuigen bebouwde kom. Logistiek Noord
Op de kleinere wegen buiten de snelwegen is de uitstoot juist afgenomen, doordat zwaar verkeer zich steeds meer heeft verplaatst naar de grote transportcorridors. Meijer: „Tegelijk laten prognoses zien dat de uitstoot van zware voertuigen in de komende jaren naar verwachting zal gaan dalen. Die daling hangt samen met schonere motoren, de opkomst van elektrische vrachtauto’s en een geleidelijke overgang naar duurzamer vervoer.”
Deze ontwikkeling maakt volgens Meijer duidelijk dat technologische vervanging alleen niet voldoende is. Om de uitstoot structureel te verminderen, is het ook nodig om meer gebruik te maken van alternatieven zoals vervoer over spoor en water, en om goederenstromen slimmer te organiseren. „Alleen door die combinatie, technologische vernieuwing én een verschuiving in vervoerswijze, kan de klimaatimpact van het goederenvervoer echt duurzaam worden teruggebracht.”
