GEMEENTE NIEUWKOOP-Koeien de wei.De regering wil de hoeveelheid stikstof sterk terug te dringen. ANP/Hollandse Hoogte / Laurens van Putten
Het stikstofbeleid van demissionair minister Christianne van der Wal (VVD) rammelt aan alle kanten. Die vernietigende conclusies geven onderzoekers van het Planbureau voor de Leefomgeving, de Wageningen Universiteit en het RIVM in een rapport waarin ze de stikstofaanpak sinds 2021 onder de loep hebben genomen.
Door de overheid gestelde doelen zijn onhaalbaar, provincies en Rijk rapporteren niet over de effecten van al genomen maatregelen, het beleid dat wel geformuleerd is levert vrijwel geen vergemakkelijking van de vergunningverlening op, en intussen blijven voor stikstof gevoelige natuurgebieden overbelast.
Onderzoekers van het Planbureau voor de Leefomgeving, de Wageningen Universiteit en het RIVM stellen dit in een rapport waarin ze de stikstofaanpak sinds 2021 onder de loep hebben genomen. Ze constateren daarin dat er een ’gevoel van collectieve machteloosheid’ is ontstaan.
De schokkendste conclusie van de onderzoekers is dat de effecten van alle natuurherstelmaatregelen die het kabinet en provincies sinds 2021 hebben genomen ’niet bekend’ zijn. „Daarvoor zijn onvoldoende gegevens beschikbaar”, stellen de onderzoekers die dat een ’ongelukkige’ situatie vinden. Mede omdat het hierdoor vrijwel onmogelijk wordt om in rechtszaken aan te kunnen tonen dat de natuur al is verbeterd.
Behalve dat de effecten van alle natuurherstelmaatregelen die het kabinet en provincies sinds 2021 hebben genomen ’niet bekend’ zijn, bevat het rapport van de onderzoekers nog meer onheil.
In doorrekeningen becijferen ze dat de stikstofoverschrijding met een derde daalt (tussen 2021 en 2030) door grootschalige (vrijwillige) uitkoop van boeren. Maar volgens hun prognoses blijven zelfs daarna de eigen gestelde overheidsdoelen ’buiten bereik’. Sterker nog: uit hun cijfers blijkt dat het areaal stikstofgevoelige natuur onder de zogeheten ’kritische depositiewaarde’ juist toeneemt (van 28 tot 31 procent) in 2030.
Dit komt volgens de onderzoekers omdat er door ’nieuwe wetenschappelijke inzichten’ depositiewaarden zijn aangescherpt en omdat aangekondigde maatregelen niet zijn uitgewerkt. „Het halen van de doelen vergt hierdoor veel meer stikstofreductie.”
Door de stikstofaanpak zijn er tal van boerenprotesten geweest, nu de grootste opgave bij de landbouw ligt. De onderzoekers hebben in kaart gebracht dat door de vrijwillige uitkoop van boeren de veestapel zal krimpen, waardoor de toegevoegde waarde van deze sector zo’n 8 procent lager uit zal vallen. Dit heeft ook gevolgen voor de verwerkende en toeleverende bedrijven, met name in Gelderland, Overijssel en Zuidoost Nederland.
Maar zelfs daarna worden overheidsdoelen niet gehaald, menen de onderzoekers. „Doordat de beleidsdoelen nog ver buiten bereik zijn is te verwachten dat er meer maatregelen voor bedrijven volgen. En hoewel het kabinet met dit beleidsprogramma indirect ook meer ruimte voor vergunningverlening hoopt te creëren, is met de huidige aanpak weinig verlichting te verwachten. Dit komt doordat op veel plekken – zelfs bij zeer forse emissiereducties – stikstofgevoelige natuur blijft bestaan waar de kritische depositiewaarde wordt overschreden.”
Saillant is ook dat het kabinetsbesluit om de maximumsnelheid te beperken (naar 100 kilometer per uur) voor de stikstofuitstoot een verwaarloosbaar effect heeft gehad, blijkt uit het de doorrekeningen.
In een toelichting vertellen de onderzoekers dat het instellen van een ’drempelwaarde’, zoals buurlanden ook hebben, een maatregel zou kunnen zijn om verlichting te bieden aan vergunningsverlening. Kleine projecten, zoals woningbouw, kunnen dan gemakkelijker vergund worden omdat er bijna geen uitstoot van stikstof is.
„Maar dat vergt een heel goede ecologische onderbouwing. Daarom is het ook zo belangrijk dat de overheid de effecten van maatregelen in kaart brengt en daarmee inzichtelijk maakt hoe het met de natuurkwaliteit zit.”
Daarnaast moet de overheid gaan ’prioriteren’ én zijn er nog tal van ’onbenutte’ mogelijkheden om de stikstofuitstoot te beperken, waaronder technische innovaties bij boerderijen en bijvoorbeeld fabrieken. Ook het verlagen van het ruweiwitgehalte in het rantsoen van melkkoeien kan de stikstofemissie helpen verminderen.
De onderzoekers bestrijden wel het beeld dat heel Nederland ’op slot’ zit. „Het verloop van de verleende vergunningen voor woningbouw (tot eind 2023) laat geen trendbreuk zien.” Dit komt doordat er weinig tegen dit soort bouwprojecten geprocedeerd wordt en er weinig stikstofuitstoot bij de bouw komt kijken.
„De bouwbranche geeft aan dat veel woningbouwprojecten kunnen doorgaan, maar dat er wel belemmeringen zijn in de vorm van vertraging en kosten. Voor andere activiteiten met een groot maatschappelijk belang ziet dit beeld er echter anders uit. Zo staat de aanleg van nieuwe infrastructurele projecten inmiddels grotendeels stil.”
