Asbest. We moeten het op een speciale manier afvoeren, maar dat gebeurt vaak niet. Kankerverwekkend materiaal komt terecht op gevaarlijke plekken: 'Ernstige risico's'
Pas aangeleverd vervuild staalschroot bij Purified Metal Company in Farmsum. Foto: Peter Wassing
Grote hoeveelheden met asbest vervuild staalschroot verdwijnen uit het zicht van controlerende instanties. Het vorig jaar ingestelde stortverbod wordt omzeild. Omgevingsdienst NL spreekt van illegaliteit.
Bij sloopprojecten in Nederland is in zeker de helft sprake van illegaliteit, zegt Omgevingsdienst NL in een brief, gericht aan het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat. ‘Deze illegaliteit leidt regelmatig tot ernstige risico’s voor de leefomgeving en is ondermijnend voor bedrijven die zich wel aan de regels willen houden.’
Asbestschroot vermengd met overig asbestafval
Illegaliteit kan bijvoorbeeld betekenen dat bij sloopprojecten vrijkomend asbeststaal wordt vermengd met ander met asbest vervuild sloopafval. Het voordeel hiervan is dat dit andere afval nog mag worden gestort.
Met asbest vervuild staal mag niet meer worden afgevoerd naar de stortplaats. Sinds juli vorig geldt in Nederland een stortverbod voor asbeststaal.
Dat verbod is er mede gekomen doordat in 2020 in Delfzijl Purified Metal Company (PMC) van start is gegaan. PMC is de enige fabriek in Europa waar vervuild staalschroot (bijvoorbeeld asbest, chroom6, lood, cadmium) op een voor mens en milieu veilige manier kan worden verwerkt en gerecycled.
Over de risico’s van asbest bestaat geen discussie. Het materiaal staat al jaren bekend als gevaarlijk voor de gezondheid. Inademen kan longemfyseem en verschillende vormen van kanker veroorzaken.
Knelpunten bij inspectie
In de brief van Omgevingsdienst NL maakt portefeuillehouder asbest, Arnold van Vuuren, duidelijk dat de verschillende Omgevingsdiensten in Nederland jaarlijks ruim 70.000 sloopmeldingen verwerken. Bij het controleren op asbest loopt de dienst tegen fikse knelpunten aan, zegt hij. In de brief worden aanbevelingen gedaan die op te lossen.
De brief van Omgevingsdienst is een reactie op een schrijven van topambtenaar Roald Laperre op het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat, eind vorig jaar. Laperre wijst daarin Rijkswaterstaat, TenneT en ProRail op de beschikbaarheid van nieuwe verwerkingstechnieken van vervuild staal, zoals die van PMC.
Kraanoperators transporteren van achter glas het schroot. Foto: Peter Wassing
‘Met deze nieuwe techniek wordt het gevaarlijk asbest vernietigd, terwijl waardevol ijzer wordt teruggewonnen. Om het onwenselijke storten van asbeststaal te stoppen en de route van asbesthoudend staalschroot naar de circulaire verwerking te bevorderen is in juli het stortverbod ingesteld’, schrijft Laperre.
Het ministerie van Laperre heeft nog niet gereageerd op de brief van Van Vuuren. ,,Maar we gaan ervan uit dat het signaal is aangekomen’’, zegt een woordvoerster van Omgevingsdienst NL.
Als je 100 km/uur niet handhaaft, rijdt iedereen 130
Maar de handhaving van dat verbod kent obstakels en is in elk geval tijdrovend, zegt Omgevingsdienst. ,,En dan is het net als bij 100 kilometer per uur rijden op de snelweg. Als je niet handhaaft, rijdt iedereen gewoon 130’’, zegt Jan Henk Wijma.
Wijma is directeur van PMC. Hij merkt vrijwel dagelijks dat het stortverbod voor asbeststaal niet wordt nageleefd. ,,Om de financiering van de fabriek rond te krijgen hebben we uitgebreid onderzoek gedaan; zowel deskresearch als marktonderzoek. Dat leverde op dat in Nederland jaarlijks 80.000 tot 100.000 ton asbeststaal vrijkomt bij sloopwerkzaamheden.’’
Volgens Wijma kan van die berg vervuild staalschroot 20.000 tot 40.000 ton schoongemaakt worden. Dat betekent dat het asbest en het staal gescheiden worden. Het asbest mag dan wel naar de stort, het schone staal kan omgesmolten worden.
,,Dat betekent dus dat 40.000 tot 60.000 ton asbeststaal overblijft. Dat werd vroeger gestort. Nu mag dat niet meer, maar waar het wel heen gaat? Het komt in elk geval niet bij ons, althans het overgrote deel niet.’’
Voor PMC betekent dit dat haar levensvatbaarheid in het geding kan komen. De fabriek, die een investering vergde van ongeveer 70 miljoen (deels overheidsgeld), krijgt weliswaar vervuild staalschroot binnen. Maar dat zijn hoeveelheden die op termijn niet genoeg zijn.
Koning Willem-Alexander opent Purified Metal Company in september 2020. Foto: ANP/Remko de Waal
Toekomst voor circulaire bedrijven moeilijk zonder handhaving
Wijma: ,,Vanaf de start van dit project in 2011 hadden we altijd een mooi verhaal te vertellen. We zijn nu operationeel en er is een stortverbod. Toen dat verbod werd aangekondigd, zei iedereen ‘nou, dan komt het goed’. Maar het komt niet goed, niet vanzelf. Als de overheid haar taak als handhaver niet snel oppakt, wordt de toekomst voor circulaire bedrijven als PMC moeilijk.’’
