Een schaap dat is besmet met het blauwtongvirus. Foto: ANP
Met de komst van blauwtong gaat een golf van paniek door de schapensector. Zonder vaccins valt er weinig tegen te beginnen. ‘Er heerst een gevoel van onmacht.’
Blauwtong richt in Nederland een ravage aan onder schapen. Sinds de uitbraak van de ziekte begin september zijn al 14.720 schapen meer dan gebruikelijk gestorven, berekende de Nederlandse Schapen- en Geitenfokkersorganisatie (NSFO). „De afgelopen twee weken bedroeg de gemiddelde oversterfte 520 schapen per dag”, zegt directeur Reinard Everts. „Elke drie minuten sterft er dus op dit moment in Nederland een schaap aan blauwtong.”
Blauwtong is een virusziekte die vooral schapen treft. De symptomen zijn samen te vatten met drie f’s: fever, face en feet. Schapen krijgen hoge koorts, zwellingen aan de kop (tong en lippen) en ontstekingen aan de hoeven. Soms kleurt de tong blauw. Ze gaan vaak liggen en willen niet meer eten. „Het is een heel agressieve en pijnlijke ziekte”, zegt Hans Nauwynck, professor virologie aan de faculteit dierengeneeskunde van de universiteit van Gent. „De dieren zien er echt van af.” Op basis van de Nederlandse cijfers wordt gevreesd dat 30 tot 50 procent van de besmette dieren sterft.
Ook andere herkauwers kunnen getroffen worden. Dat zijn in de eerste plaats runderen en geiten. Zij hebben minder vaak symptomen. Voor de mens is er geen gevaar, wij kunnen de ziekte niet krijgen.
Nee, in principe niet. Het virus wordt overgedragen door knutten, een soort kleine muggen. Herkauwers kunnen elkaar enkel via sperma of bloed besmetten. Getroffen dieren worden niet afgemaakt. „Dat helpt niets. Ook als je een hele stal elimineert, vliegen de knutten nog altijd rond”, zegt Nauwynck.
Het aanpakken van de knutten is niet te doen. „Je houdt het niet meer tegen”, zegt dierenarts Eva Van Mael. Ze worden meegeblazen met de wind en kunnen grote afstanden afleggen per dag. De muggen zijn vooral actief als het schemert. Daarom wordt aangeraden om de dieren dan binnen te houden. Ventilatie kan de muggen daar weghouden.
Maar het enige wat echt helpt, is een vaccin. Na de uitbraak in 2006 en 2007 werd vaccinatie verplicht. „Dat heeft erg goed gewerkt”, zegt Van Mael. „Daarna zijn er heel weinig gevallen geweest. En als er al meldingen waren, dan waren het vaak dieren zonder veel symptomen.”
Voor blauwtong serotype 3 is in Europa voorlopig geen vaccin beschikbaar. In Zuid-Afrika wel, maar minister Adema (landbouw) oordeelde dat zowel de veiligheid als de effectiviteit niet bewezen is. Nauwynck denkt dat de ontwikkeling van het vaccin snel gaat. „Op zijn snelst kunnen de farmaceuten dat in een halfjaar. Men heeft al vaccins gemaakt voor de andere types, en die technologie is relatief eenvoudig. Maar ze moeten er ook brood in zien.”
De schapenhouders hopen dat het weer een bondgenoot is. Als het langdurig kouder is dan 10 graden of ‘s nachts vriest, vliegen nauwelijks nog knutten rond en vinden dus vrijwel geen besmettingen plaats. „Je zou bijna smeken om al vriesweer te krijgen”, zegt Nauwynck. Als in het voorjaar de muggen dan weer actief worden, is het vaccin hopelijk wel goedgekeurd.
