In memoriam | 'Leraar van het millennium' Theo (84) uit Dwingeloo bleef zich altijd verwonderen. Wie vertelde hem dat de boeddhist in Thailand geen gelijk had?
Theo Dijkstra, amateurarcheoloog, verhalenverteller en zoveel meer, overleed op 84-jarige leeftijd. Dat kraai Roekus dat aankondigde, zei misschien wel alles over de man die altijd op zoek was naar vragen.
Op het moment dat Theodoor Dijkstra (84) midden in de nacht het leven losliet, klonk in een boom rondom de boerderij aan de Lheeweg het geluid van een krijsende kraai. Dat was Roekus, de kraai waarmee Theo op weg van werk naar huis altijd een praatje maakte.
Praten met vogels was niets vreemds voor Theo Dijkstra, populair leraar Engels, stenenverzamelaar, amateurarcheoloog, wichelroedeloper en verhalenverteller. Maar boven dat alles liefdevolle echtgenoot van Ike, vader van Ankie en Siemen, pake van Daan, Femke, Bram en oerpake van Tim. Theo was allesbehalve een doorsnee man; altijd onderweg in de eindeloze zoektocht naar de geesteswereld van de prehistorische mens.
Zou je Theo Dijkstra moeten omschrijven, dan zou het sowieso een verhaal moeten zijn met een open einde. Een verhaal waarin genoeg vragen werden beantwoord, maar waar altijd ruimte overbleef voor verwondering. Dijkstra was ook nooit op zoek geweest naar de wetenschappelijke waarheid; hij knoopte zelf verbanden aan elkaar, maakte zo zijn eigen verhalen. Naar erkenning was hij nooit op zoek geweest. Sterker nog: als leerlingen van hem pronkten met zijn veren, dan haalde Theo de schouders op. Ergert u niet, verwondert u slechts, zei hij dan.
Zendingsonderwijs in Nieuw-Guinea
Goedbeschouwd begon het leven voor Theo Dijkstra pas écht toen hij op z’n twintigste als vervanging voor zijn militaire dienstplicht als docent voor zendingsonderwijs naar Nieuw-Guinea vertrok. Bij aankomst moest hij zelf het oerwoud in om leerlingen te werven in de nederzettingen. Er ging een wereld open voor de jonge Fries, die overzee veel meer meekreeg dan wat hij ooit in het gereformeerde Oudega had kunnen leren.
Theo Dijkstra ging voor zendingsonderwijs naar Nieuw-Guinea. Er ging een wereld open voor de jonge Fries, die overzee veel meer meekreeg dan wat hij ooit in het gereformeerde Oudega had kunnen leren.
Toen hij terugkeerde, was niets meer hetzelfde. Theo was ervan overtuigd dat er méér was. De mensen in Oudega, Friesland of Nederland konden gereformeerd, hervormd of katholiek zijn, maar wie vertelde hem dat de boeddhist in Thailand geen gelijk had? Er waren stammen die geloofden in de natuurgoden. Waarom zouden zij het bij het verkeerde eind hebben?
In Nieuw-Guinea, waar hij met zijn twee linkerhanden nota bene handenarbeid gaf, werd het zaadje geplant. De wereld was voor Theo Dijkstra een eindeloze leerschool. Hij luisterde naar de verhalen die stamleden hem vertelden. Hij leerde er over andere culturen, over de islam, over de oude Egyptenaren, sjamanisme en hekserij. Theo nam die verhalen op met een bandrecorder. Terug in Nederland gaf hij de tapes mee aan een vriend die ze zou overzetten. Hij zag ze nooit meer terug.
Toen Theo Dijkstraterugkeerde uit Nieuw-Guinea was niets meer hetzelfde. Theo was ervan overtuigd dat er méér was. Wie vertelde hem dat de boeddhist in Thailand geen gelijk had?
Een meesterverteller, net als zijn vader
Die bijna kinderlijke goedgelovigheid behield Theo Dijkstra tot het einde. Er werd soms gretig misbruik van gemaakt. Vrienden waren in het café plotseling platzak en lieten hem opdraaien voor een rondje. Of er werd hem een tweedehands barrel aangesmeerd. Het was maar goed dat hij in 1965 trouwde met Ike; zij hield het overzicht, op bijvoorbeeld de financiën.
Want geld interesseerde Theo Dijkstra voor geen cent. Theo leefde voor de verhalen. Hij slurpte ze op, las een ontiegelijke hoeveelheid boeken. En hij werd een meesterverteller, net als zijn vader Sijmen. Als Theo Dijkstra begon te vertellen, hingen de mensen aan zijn lippen. Ankie en Siemen huiverden tijdens vakanties in hun tentje; papa had hen net een eng verhaal verteld en in dat verhaal was het spook zojuist nog gezien in die ruïne net buiten hun camping.
Theo was zijn kinderlijke fantasie nooit kwijtgeraakt. Als hij vertelde, zag je als luisteraar de verhalen werkelijkheid worden.
‘Leraar van het Millennium’
Hoeveel kinderen dát hebben ervaren. Eerst aan de lts in Hoogeveen, daarna even aan de mulo in Den Helder en tot slot 31 jaar als leraar Engels aan De Groene Driehoek in Hoogeveen. Veel leerlingen hebben hun latere studiekeus bepaald aan de hand van de vermaarde voettochtreizen door Engeland, die hij met zoon Siemen organiseerde. Theo Dijkstra kon lesgeven als de beste. Ook voor de klas vertelde hij prachtige verhalen, doorspekt met Engelse literatuur en humor. En als hij zelf even geen zin had, dan pakte hij een videoband van Monty Python. Het leverde hem in 1999 de titel ‘Leraar van het Millennium’ op.
Theo Dijkstra onderwijst in zijn eigen museum. En na afloop waren er altijd een paar kinderen die archeoloog wilden worden.
Nadat hij afscheid nam van zijn werk, bloeide Theo Dijkstra echt op; hij kreeg meer tijd voor zijn bijen, maar wierp zich vooral op het zoeken van bewerkte stenen uit de oudheid. Bevlogen geraakt door de illustere Tjerk Vermaning stortte ook Dijkstra zich op de archeologie. Hij zocht op de zandafgravingen en de akkers in Drenthe, maar ook tijdens vakanties in Scandinavië, Frankrijk en Engeland. Op de terugweg was de auto steevast veel te zwaar beladen met stenen; Ankie en Siemen zaten noodgedwongen met opgetrokken knieën op de achterbank.
Vakanties, waar dan ook ter wereld, werden gekenmerkt door de zoektocht naar stenen.
Magische stenen in eigen museum
Zijn vondsten bewaarde hij – duizenden waren het – zorgvuldig in zijn eigen Terre Merveille Steentijdmuseum, in de deel van de oude boerderij die hem en Ike in 1992 van Pesse naar Dwingeloo brachten. Die stenen waren magisch. Hij verbond ze aan elkaar en in zijn hoofd vulde het landschap zich met verhalen.
In zijn 'heiligdom', zijn stenenmuseum, was Theo Dijkstra de koning te rijk.
Zulke verhalen verrijkten niet alleen hem, maar ook de bezoekers van het museum, schoolkinderen, plattelandsvrouwen, de rugbyclub of het plaatselijke brandweerkorps. Hij onderwees hen in de stenen, in de verhalen, maar ook in wichelroedelopen. En als er een klasje was geweest, waren er altijd een of twee kinderen die archeoloog wilden worden als ze groot waren.
Geliefd door iedereen, de vriendelijkheid zelve
Tot het einde bracht Theo Dijkstra veel tijd door in zijn ‘heiligdom’, tussen de stenen. De laatste jaren van zijn leven kenmerkten zich door de ziekte van Parkinson, die hij met pillen redelijk onder controle hield. Tweemaal per week bezocht hij het Parkinsoncafé in Meppel en er kwam thuiszorg langs in Dwingeloo.
Ook toen bleef Theo zichzelf: een man die geliefd werd door iedereen, de vriendelijkheid zelve. Voor de mensen van de thuiszorg was een bezoek aan Theo het mooist denkbare begin van de dag.
Genieten van het paradijs aan de Lheeweg
Als het leven een hoofd vol laatjes is met anekdotes, ervaringen, herinneringen en belevenissen, dan heeft Theo Dijkstra er heel veel gevuld bij heel veel mensen. Hij opende die mensen met zijn bezieling.
Theo Dijkstra gaf cursussen wichelroedelopen aan clubs en verenigingen. En iedereen kwam enthousiast terug.
Op de laatste dag van zijn leven waren de kinderen ’s middags nog op bezoek. ’s Avonds genoten hij en Ike nog intens van de vogels in hun paradijs aan de Lheeweg. Voordat zij naar bed ging, gaf ze hem nog twee knuffels. Normaal gaf ze hem één. Waarom dat nu anders was?
Toen stapte de oude man het vuur in
Een paar dagen voor zijn dood schreef Theo een gedicht in het Engels. ‘There is a blazing fire/an old man dressed in only a long black coat covers his naked body/at his side was a barking dog looking up at his master/The sjaman guids the old man as far as he can go/The old man looks at his dog and begs him to go away’. Toen stapte de oude man het vuur in.
En kraaide Roekus.
tijd van leven
Dagblad van het Noorden portretteert in Tijd van Leven inwoners van Drenthe en Groningen die afgelopen tijd zijn overleden. Suggesties? Mail naar: tijdvanleven@dvhn.nl.
