Wat speelt er in de Nieuwveense Landen in Meppel? Over overlast, hoge rekeningen en een betonblok. 'Ik heb mijn hoop op de school gevestigd. Dat moet de verbindende factor in deze wijk worden'

Wie Nieuwveense Landen zegt, zegt energie. De nieuwe woonwijk werd op het Klimaatcongres van 2010 in Utrecht nog aangewezen als ‘icoonproject’ van het Ministerie van Infrastructuur en Milieu. Samen met projecten in Amsterdam, Almere, Rotterdam en Zutphen moet Nieuwveense Landen gelden als voorbeeld voor duurzaam wonen.

Nu komt de wijk vooral in het nieuws door onvrede, juíst over die duurzaamheid. De biomassacentrale stinkt en zorgt voor rook- en geluidsoverlast. De gemeente luistert niet naar haar burgers en probeert haar eigen hachje te redden. Zo voelt Berry Wognum het althans. Zijn klacht? „De tarieven zijn veel te hoog als je die vergelijkt met gasgestookte woningen.”

Wognum is in 2018 een van de eerste bewoners van de Nieuwveense Landen. In een latere bouwfase is dat losgelaten, maar destijds is de aansluiting op het warmtenet van MeppelEnergie nog verplicht. Hij verzucht: „Als ik toen de vrije keus had gehad, had ik het anders gedaan. Ik geef bewoners met eigen warmtepomp en zonnepanelen groot gelijk. Fijn voor hen, maar wij hadden die keus niet. En dat is toch eigenlijk ridicuul?”

Wognum reclameert keer op keer bij de gemeente, maar voelt zich niet gehoord. En dat frustreert. Die frustratie levert hem in de online raadsvergadering van 17 februari – waarin Wognum een van de vier insprekers is – een waarschuwing op van burgemeester Richard Korteland: als Wognum zijn gebaren van afkeuring niet achterwege laat, kan hij zelfs uit de vergadering worden verwijderd, waarschuwt de burgemeester. „Als het in de raadzaal was geweest, had ik óók stampij gemaakt”, blikt hij terug op dat voorval. „Ik zag het op dat moment nog als enige mogelijkheid om mezelf te laten horen.”

Bij de start van de nieuwe wijk in 2018 wordt de biomassacentrale in gebruik genomen; met de warmte van de centrale worden tweehonderd woningen verwarmd. Er komt geen gas meer aan te pas. Speciaal voor de centrale wordt MeppelEnergie opgericht, een lokaal initiatief met de gemeente Meppel en energiebedrijf Rendo als aandeelhouders.

Het pakt allemaal anders uit dan gepland: van icoonproject is de Meppeler wijk momenteel verworden tot zorgenkind. De gemeentepolitiek haalt struikelend de gemeenteraadsverkiezingen van volgende maand, maar daarmee is dan ook alles gezegd.

„Er zijn te veel bestuurslichamen”, vindt Jan Bienefelt. De 70-jarige Zeeuw is twee jaar geleden in Nieuwveense Landen komen wonen en het bevalt hem goed, al mist hij Zeeland en het water. Bienefelt vindt dat de politiek zich te veel verschuilt achter regeltjes en processen en te weinig kijkt naar wat de burger nodig heeft. „Ze zijn te ver weg. Neem nou die wethouder, Van der Haar. Hem zien we niet en u staat hier aan de deur. Dat praat een stukje gemakkelijker.”

Verantwoordelijk wethouder Jaap van der Haar is de gebeten hond. Want hoe mooi de plannen destijds ook leken, de praktijk is anders: MeppelEnergie is een zwaar noodlijdende onderneming geworden en afnemers van het warmtenet hangt een enorme prijsstijging boven het hoofd. De bewoners vragen om hulp, maar ze voelen zich niet gehoord door de politiek, met Van der Haar voorop.

Jan Bienefelt – poster van de SP voor het raam – wil zich niet te veel in de discussie mengen. „Ik ken de discussies en hoor mensen praten, maar ik praat vanuit een luxe situatie. Ik krijg binnenkort tien zonnepanelen bij de 21 die ik al heb. Ik heb al een warmtepomp. Ik verdien maandelijks straks geld met dit huis. En dat is oneerlijk, omdat er balans moet zijn: de rekening komt bij een ander te liggen.”

Want niet elk huis in de wijk is aangesloten op het warmtenet van MeppelEnergie. Ook Erwin Noorman voorziet door middel van warmtepomp en zonnepanelen in zijn eigen energie. „Dertig euro per maand en daarvoor laad ik ook nog mijn auto op”, vertelt hij. Hij heeft zijn woning net verkocht en verhuist naar Annen. Met lichte stemverheffing: „Omdat ik helemaal klaar ben met die biomassacentrale. En dan lachend: „Haha, nee hoor. Ik heb helemaal geen problemen.”

Ook Noorman kent de problemen: stank, geluid en rook. Hij ziet ze langskomen in de buurtapp, maar ervaart ze zelf nauwelijks. „Ik heb wel eens last van stank, maar dat heb je ook wel eens van de asfaltcentrale, de ACM of een boer die giert. Ik vermoed wel dat er te veel uitstoot van fijnstof is, maar ik denk dat het een luxeprobleem is.” En nee, ook bij de verkoop van zijn woning was het tumult rond MeppelEnergie geen enkel probleem.

Desondanks is de onvrede in de wijk breed gedragen. Een petitie in de wijk levert tot gisteren 378 handtekeningen op. Bewoners bieden ze in de laatste gemeenteraadsvergadering aan. Ondertekenaars spreken zich uit vóór een actieve rol van de gemeente om de problemen van afnemers van energie op te lossen. Het is de ultieme actie tegen een amendement van de drie coalitiepartijen in de raad; Sterk Meppel, CDA en VVD. Voor hen is ‘ontvlechting’ een optie: de gemeente trekt zich terug als aandeelhouder.

Zo wil de gemeente zich ontdoen van de ‘dubbele pet’; aandeelhouder én toezichthouder. Dat zit niet lekker. Bovendien is het doel van de gemeente behaald: de wijk is niet op gas, maar op het warmtenet aangesloten.

Maar bewoners voelen zich – met een ontvlochten gemeente - in de steek gelaten. De gemeente heeft, zo beredeneren ze, op deze manier geen invloed meer op het warmtenet en de berekende maximale prijsstijging van 67 procent in 2022. Die stijging komt omdat het inkooptarief van MeppelEnergie wettelijk is gekoppeld aan de gasprijs.

De gemeente acht haar invloed als aandeelhouder gering en oppert zelfs de mogelijkheid om MeppelEnergie te laten afsteven op een faillissement. Op die manier kunnen nieuwe afspraken worden gemaakt over de koppelingsconstructie, die leidt tot torenhoge rekeningen voor bewoners. En met de ontvlechting voelen sommige bewoners dat ze helemaal geen invloed meer hebben.

Of toch wel?

Erik Noorman wendt zijn invloed aan als een ambulance 18 minuten vertraging oploopt bij een spoedgeval in de wijk. „De straat was afgesloten door en betonblok; dat was sowieso al onhandig. Iedereen - pakketbezorgers en bewoners - moest omrijden. Toen de ambulance er niet door kon, hebben we als buurtbewoners een pittige brief gestuurd en twee dagen later was het probleem opgelost Op ambtenarenniveau wordt er bij de gemeente goed geluisterd.”

Maar met de oplossing van het ene probleem, ontstaat een nieuw probleem. Elders in de wijk ontstond plots een doorgang. „Doordat het betonblok verdween, konden auto’s in onze straat keihard doorscheuren. Terwijl dat in het verkeersplan niet zo was bedoeld”, kijkt Wognum terug.

Hij zucht eens. „Weet je, eigenlijk heb ik dit allemaal drie, vier jaar geleden al losgelaten. Op een gegeven moment moet je je verlies nemen en weer focussen op dingen waar je energie van krijgt. We wonen hier met plezier en willen ons niet laten frustreren. Dan is het maar zoals het is, regen of vis.”

Hij blijft de grote afstand naar de politiek voelen. De vragen die hij in de vergadering stelt, waar blijven de antwoorden? „Er worden wel zestien vragen gesteld en na vier antwoorden zegt de wethouder dat daarmee alle vragen zijn beantwoord… En dan is er een partij die wel iets ziet in burgerparticipatie, maar er wordt vervolgens niks opgepakt. Het geeft mij een unheimisch gevoel.”

Het betonblok dat verdween staat misschien wel symbool voor de problematiek in Nieuwveense Landen, denkt Berry Wognum. „Want als je mij vraagt in hoeverre mensen deze problemen ervaren, vraag ik me af: in hoeverre kénnen we elkaar in deze wijk? We moeten elkaar beter leren kennen om sámen een vuist te kunnen maken.”

Neem nou het betonblok. „Ik begrijp heel goed dat zij die brief hebben geschreven. Vanuit hún standpunt snap ik dat”, zegt Wognum. „Maar het levert voor ons juist een probleem op. Als we een ontmoetingsplek hebben, dan leer je elkaar kennen. Nu organiseer ik de backyard edition van Koningsdag met twee buurvrouwen voor dertig man. Even verderop is deur-aan-deur gecollecteerd voor een defibrillator, maar bij mij zijn ze niet geweest. Er is geen ‘samen’ in de Nieuwveense Landen.”

‘Samen’ ontbreekt. Naast het feit dát ze er samen wonen, is er nauwelijks een gemeenschappelijke deler die de bewoners van de wijk bindt. Of het moet al de kleur van de dakpannen zijn. „Ik heb mijn hoop op de school gevestigd. Dat moet de verbindende factor worden. Maar tegen die tijd hebben de kinderen al hun school. De vraag is of er dan nog een momentum is”, besluit Wognum.