Na het stemmen volgt het tellen van de lange lappen. Foto: Jilmer Postma
DVHN dook in de lokale uitslagen van de Tweede Kamerverkiezingen en stuitte op een aantal opmerkelijke dingen. Van een gestolen potlood in Groningen tot 666 stemmen voor Mirjam Bikker (ChristenUnie) in Stadskanaal.
In Bloemendaal, de rijkste gemeente van Nederland, was de groei van GroenLinks-PvdA het grootst. In de qua inkomen veel armere gemeente Pekela verloor de partij het hardst. Het viel sociaalgeograaf Josse de Voogd al op in de lokale uitslagen en voor PvdA-prominent Lutz Jacobi was het een argument om de samenwerking met GroenLinks als heilloze weg te bestempelen.
Links wint in villawijken
Ook in Drenthe en Groningen blijken Timmermans en consorten vooral populair in de rijkste buurten, terwijl de armste wijken en dorpen zich nog massaler van links afkeerden. Dat laatste geldt ook voor de Socialistische Partij waar het voormalig Oost-Groningse bastion helemaal aan diggelen ging, met landelijk bezien het grootste verlies in Pekela en Oldambt.
De hoogste inkomens en duurste huizen van het noorden zijn te vinden in Noordlaren, Glimmen en Onnen in Groningen en het naburige Eelderwolde in Drenthe. In deze vier dorpen werd GL-PvdA de grootste partij met alleen de VVD nog een beetje in de buurt. In Noordlaren behaalde GL-PvdA 33,1 procent van de stemmen, de PVV bleef in dit gehele gebied juist steken tussen de 5 en 10 procent.
Ook binnen gemeenten bleek het verschil tussen rijke linkse bolwerken en arme rechtse stembuurten immens. Waar in Assen in de omgeving van de villa’s aan de Houtlaan één op de drie kiezers voor GL-PvdA koos, gold dat in de wijk met lagere inkomens Pittelo voor de PVV. In Meppel hetzelfde beeld: op het station en in een deel van het centrum kozen mensen voor verenigd links, in Haveltermade kleurde het PVV-blauw.
In het noordelijke stembureau met het hoogste percentage PVV’ers bleken PvdA’ers van het zeldzame soort. In dorpshuis De Meerstal in Zwartemeer stemde bijna 60 procent op de PVV. De PvdA behaalde een schamele 4,4 procent in het ooit zo rode dorp.
Stemmenkanon Bushoff
Lijsttrekker van GL-PVDA Frans Timmermans ontving in het hele land nog niet de helft van alle stemmen op zijn partij. Waar PVV’ers vooral voor Wilders kozen en ook VVD’ers, NSC’ers en CDA’ers vaak het bolletje van hun lijsttrekker rood kleurden, verdeelden kiezers van de linkse combinatie hun stem over kandidaten lager op de lijst.
Daar profiteerde ook Stadjer Julian Bushoff van. Na de lijsttrekkers van de vijf grote partijen behaalde hij de meeste stemmen van alle kandidaten in Drenthe en Groningen: 11.294 in totaal. Naast zijn thuisgemeente Groningen bleek hij ook in Noordenveld populair. Bushoff woonde een tijd in Roderwolde en werkte er in dorpskroeg Het Rode Hert. Hij kreeg in het noorden meer stemmen dan landelijke kopstukken als Thierry Baudet, Henri Bontenbal en Lilian Marijnissen.
Sandra Beckerman bracht haar stem uit in het Floreshuis in Groningen. Foto: Corné Sparidaens
Over de die laatste twee gesproken: hun CDA en SP behoorden tot de grote verliezers van vorige week woensdag. Beide partijen hadden een noordeling op plek twee staan, respectievelijk Eline Vedder uit Ruinerwold en Sandra Beckerman uit de stad Groningen. Zij wisten in de eigen regio nog te redden wat er te redden viel en de electorale klappen ietsjes te beperken.
Vooral in de ‘bevingsgemeenten’ bleek gaswoordvoerder Beckerman populair. In meerdere stembureaus ‘versloeg’ ze Lilian Marijnissen en in de hele gemeente Eemsdelta kreeg ze zelfs meer stemmen dan haar Brabantse lijsttrekker.
Drenten kozen vaak voor Eline Vedder boven lijsttrekker Bontenbal. Foto: Venema Media
Alsof de duvel ermee speelde
Eline Vedder ontving in haar thuisgemeente De Wolden weliswaar minder stemmen dan CDA-voorman Henri Bontenbal, maar wist in de drie stembureaus in haar woonplaats Ruinerwold wel 108 stemmers tegenover 77 Bontenbal-liefhebbers binnen te halen.
Voor Stieneke van der Graaf van de ChristenUnie is het Haagse avontuur voorbij. Haar partij zette haar op een ondankbare, onverkiesbare plek en een oproep voor voorkeurstemmen had niet het gewenste resultaat. Daarvoor had ze om en nabij de 17.000 stemmen moeten behalen, de teller bleef steken op een dikke 10.000.
Die behaalde ze vooral in het noorden waar ze in meerdere bureaus CU-lijsttrekker Mirjam Bikker naar de kroon stak. Het duo behaalde in Stadskanaal een opmerkelijke score. Bikker kreeg daar in totaal 666 stemmen, een getal met een weinig positieve Bijbelse bijklank. En alsof de duvel ermee speelde, sleepte haar Groningse partijgenoot Van der Graaf precies de helft van dat aantal stemmen binnen in de Kanaalstreek: 333.
Oneerbiedige afvalbakken
Alle 761 stemlokalen in Drenthe en Groningen brachten vorige week schriftelijk verslag uit van het verloop van de verkiezingen. In deze zogenaamde proces-verbalen konden kiezers ook hun klachten en ongenoegen uiten over het stemverloop.
Daaruit blijkt dat het aantal incidenten beperkt was en een stuk minder groot dan tijdens de verkiezingen in coronatijd. Nergens valt te lezen dat beveiliging of politie moest ingrijpen bij opstandige kiezers.
Op enkele plekken reageerden stemmers agressief richting leden van het stembureau omdat ze niet met zijn tweeën in een hokje mochten of niet mochten stemmen vanwege het ontbreken van een (geldig) identiteitsbewijs. Het bleef daarbij bij stemverheffing en verscheurde stempassen.
Klachten over het immense stembiljet waren er bijna overal. Een aantal kiezers vreesde het opheffen van het stemgeheim bij het uit- of dichtvouwen of het ontbreken van een gordijntje tijdens het inkleuren van een kiesbolletje. Ook was er meerdere malen verontwaardiging over dat ‘afvalbakken’ dienst deden als een democratisch oneerbiedige stembus.
De gleuf in Meeden is te smal
In de Baptistenkerk van Hoogezand werden in de loop van de dag de camera’s weggedraaid omdat ze op de stemhokjes gericht stonden.
Ook het te korte kettinkje aan de potlood werd op meerdere plekken als een obstakel betiteld voor een goede stembusgang. Toch bleek het keten geen overbodige luxe: in het Harmoniecomplex van de Rijksuniversiteit Groningen werd een potlood gestolen. In Helpman worstelden stemmers met een stomp potlood.
Een anonieme stemmer liet 20 euro achter op het stembureau van de stationshal in Groningen. In het verslag vanuit het Dorpshuis in Meeden valt een pleidooi te lezen voor een grotere gleuf in de stembus, nadat een kiezer met een vinger klem kwam te zitten bij het ‘doordrukken van het stembiljet’.
Niet met de voeten stampen
Op een aantal plekken zat de stembus al vroeg op de dag vol. Voor verschillende lokalen werden nieuwe bussen aangerukt, op andere plaatsen moest de boel vakkundig worden aangestampt. Dat mag volgens de Kiesraad, organisator van de verkiezingen, met een stamper door de gleuf zonder dat de bus geopend wordt. Dat openen mocht pas nadat alle stemmen binnen waren om 21.00 uur.
Toch bleek het legaal stampen op een aantal plekken zonder gewenst resultaat en werden de bussen toch geopend om ruimte te maken. In een uiterst geval mag dat toch, onder het toeziend oog van aanwezige kiezers die tevens uitleg dienden te krijgen van de noodsituatie. Stemlokaalleden mochten daarbij absoluut niet in de bus gaan staan om de boel aan te stampen.
Groningen lijkt niet op Nederland en Meppel meest gemiddeld
De zoektocht naar een wijk of dorp dat het meest gelijk stemde met de landelijke uitslag blijkt een lastige klus.
De vorige keren kwam Nieuw-Roden aardig in de buurt, maar daar werd dit keer juist GL-PvdA de grootste partij in een van de twee stembureaus. In grote delen van Groningen, zoals in het bevingsgebied, valt de VVD-score vele malen lager uit dan het landelijke gemiddelde. De BBB scoort juist bovengemiddeld goed in grote delen van het het noorden.
Opvallend genoeg heeft geen enkele Groningse gemeente dezelfde top vier partijen als in de landelijke uitslag, oftewel PVV, GL-PvdA, VVD en NSC.
In Noordenveld en Tynaarlo lijken veel lokale uitslagen wel op die van het landelijk gemiddelde. In zes bureaus is de volgorde van de partijen gelijk en zijn de percentages ook in de buurt. Op het stadhuis van Meppel is zelfs de top zes gelijk en zijn de percentages ook aardig in de richting. De PVV en SP zijn er wel iets groter dan landelijk ten koste van GL-PVDA en de VVD.
