Op pad met de politie tijdens grote fouilleeractie in binnenstad Assen. 'Wat moet jij met een veiligheidshamer?'

In de Rolderstraat houdt de politie een jongen en een meisje staande. Ze willen hen fouilleren. Een vrouwelijke en mannelijke agent leggen uit wat de bedoeling is en doorzoeken zorgvuldig de zakken van de tieners. Bij de spullen in de tas van de 17-jarige jongen hebben de agenten hun bedenkingen. Agent Ramon* vist er een paar voorwerpen uit. „Wat moet jij met een veiligheidshamer en een tang?”, vraagt hij.

De jongen kijkt vanonder zijn zwarte capuchon, die strak om zijn hoofd zit, naar de agenten. „Ik weet niet waarom ik die bij me heb. Ik heb altijd van alles in mijn tas zitten. Een waterpistool en knalerwtjes zitten er ook in.” „Knalerwtjes?”, reageren de agenten verbaasd. De jongen lacht. „Ja, die laat ik altijd afgaan in de klas.”

Allemaal leuk en aardig, maar een goede verklaring voor de veiligheidshamer ontbreekt, vinden de agenten. „Daar worden in deze stad autoruiten mee ingeslagen”, zegt Ramon. Hij schrijft een boete uit. De jongen vloekt.

De gemeente en de politie hielden zaterdagavond een fouilleeractie in de binnenstad van Assen. Veertien agenten hielden tussen acht en tien uur ‘s avonds voorbijgangers staande op het Koopmansplein en in de Rolderstraat.

Dagblad van het Noorden mocht bij deze actie aanwezig zijn, met de dienstdoende agenten spreken en de voorbijgangers bevragen die steekproefsgewijs staande werden gehouden en preventief werden gefouilleerd. Tussen twaalf en twee uur ‘s nachts volgde een tweede fouilleeractie rond de Markt, aan de kop van de Vaart. Bij die actie was het Dagblad niet aanwezig.

Tijdens zulke acties mag iedereen die op dat moment op in het centrum loopt worden gefouilleerd. Ook auto’s mogen worden doorzocht. Aangetroffen goederen die verboden zijn onder de Algemene Plaatselijke Verordening (APV) worden in beslag genomen. Denk aan drugs, illegaal vuurwerk en goederen die als wapen kunnen worden gebruikt.

Die laatste goederencategorie is de aanleiding voor de grote actie. In een paar maanden tijd vonden er een kleine twintig incidenten plaats in de binnenstad waarbij steekwapens een rol speelden (zie illustratie). Bij die voorvallen zagen mensen iemand met een mes, werd er gedreigd met een steekwapen of werd er daadwerkelijk iemand gestoken. Dit terwijl de gemeente eerder dit jaar nog een messenverbod invoerde. Het deed burgemeester Marco Out vorige maand ertoe besluiten om de hele binnenstad van Assen aan te merken als veiligheidsrisicogebied.

Toch mag preventief fouilleren niet zomaar, ook niet in een veiligheidsrisicogebied. De officier van justitie moet hier vooraf toestemming voor geven. Dat heet een last. In die last bepaalt de officier op basis van welke feiten de politie mag fouilleren en op welke tijdstippen dat mag gebeuren.

Met de fouilleeractie willen de gemeente en politie „het veiligheidsgevoel terugbrengen”, zegt operationeel expert en hulpofficier van justitie Mahmut Kaptan (58). Hij overziet de fouilleeractie zaterdagavond en houdt in de gaten of de agenten hun taak volgens de wet uitvoeren.

Kaptan erkent dat preventief fouilleren een zware maatregel is. „Het is toch een inbreuk op iemands persoonlijke levenssfeer”, zegt hij, voorafgaand aan de dienst in een kantoortje van het politiebureau aan de Weiersstraat. „Als iemand nog nooit in zijn leven gefouilleerd is, kan zoiets indruk maken. Iemand kan daarvan schrikken.” Maar een keuze hebben de mensen niet, zegt hij. „Iedereen is verplicht om mee te werken.”

En dat doen de voorbijgangers grotendeels gewillig. Op het Koopmansplein is weinig weerstand te merken tegen de actie van de politie. Agenten vragen de betreffende persoon om mee te werken aan een preventieve fouilleeractie en leggen op kalme toon uit dat het centrum een veiligheidsrisicogebied is. Alle voorbijgangers, jong en oud, tonen zich bereid mee te werken.

Als de politie rond negen uur in de Rolderstraat arriveert, is meer weerstand te merken. Zo wordt een 33-jarige man in een zwarte jas boos op de agenten als hij en zijn vriendin worden gefouilleerd. Ook hun Volkswagen Up! wordt doorzocht.

„Wij komen hier vandaan, wij zijn hier geboren”, fulmineert hij tegen de agenten. Hij filmt de agenten terwijl ze zijn auto doorzoeken. „Niet hun gezichten hoor”, zegt hij erbij. „Schrijf maar op dat jongeren die hier geboren zijn dit vervelend vinden. Wij zijn geen azc’ers, ik ben van Molukse komaf. Wij hebben al 400 jaar te maken met Nederland. De onveiligheid in de stad komt niet van de jongeren hier, maar van mensen uit de azc’s.”

De politie vindt een kettingslot onder de bijrijdersstoel. „Die heb ik bij me om me te verdedigen”, verklaart de man. Na wat woorden over en weer doet hij afstand van het voorwerp.

Kaptan zegt erop te letten dat de politie niet etnisch profileert. Daarom wordt de fouilleeractie aselect, oftewel willekeurig, uitgevoerd, zodat mensen zonder aanziens des persoons worden aangesproken. „Het is vooral belangrijk dat iedereen geïnformeerd is en weet waarom we dit doen. Zo zijn er na de invoering van het messenverbod overal flyers in vijf verschillende talen verspreid. En ook vanavond leggen we aan de mensen uit waarom we dit doen.”

Kaptan ziet het liefst dat ook dat in verschillende talen gebeurt. „Helaas kan dat vanavond nog niet. We hebben collega’s die Frans en Arabisch spreken, maar die konden er vanavond niet bij zijn. Maar we willen hen bij volgende acties wel inzetten.”

Over de gehele avond worden 191 personen gefouilleerd. Dertig auto’s worden doorzocht en de politie doet honderd alcoholcontroles. Ook worden verschillende illegale goederen in beslag genomen: vier nitraten (illegaal vuurwerk, red.), twee zakmessen, een stanleymes, zoals eerder genoemd een veiligheidshamer en een kettingslot, zes keer de gebruikershoeveelheden softdrugs en een hoeveelheid harddrugs in de vorm van bolletjes. Een persoon reed zonder rijbewijs, een ander reed onder invloed.

Hoeveel van deze fouilleeracties er nog gaan komen, wil Kaptan niet zeggen. Wel stelt hij dat er in de komende maanden nog meer zullen volgen. De kwalificatie ‘veiligheidsrisicogebied’ geldt een half jaar, daarna wordt de maatregel door de politie en de burgemeester geëvalueerd, zegt hij na afloop van de actie op het bureau aan de Weiersstraat.

Kaptan is „heel erg tevreden” met het resultaat, zegt hij onder het genot van een bekertje koffie. „Ik denk dat mensen door zo’n actie bewust worden van wat wel en niet kan. Ik hoop dat hier een preventieve werking vanuit gaat. Het voorkomt dat mensen wapens bij zich dragen. Wij halen ze hiermee uit het verkeer.”