Dick Lubbersen van Atelier Helderrood, maakt een foto van Jan Fatbinan, voor het project Bewonersverhalen Molukse wijk Hoogeveen. Foto: Ellen Kroeze
Eind dit jaar bestaat de Molukse wijk in Hoogeveen 60 jaar. In een bijzonder kunstproject vertellen bewoners hun persoonlijke verhaal en geven daar verbeelding aan. ,,Het waren openhartige gesprekken.’’
Veertien verhalen van Molukse bewoners, waaronder een dubbelinterview met twee jonge meiden, worden tijdens de viering van het jubileum -komende zomer- gepresenteerd en gedeeld met de rest van Hoogeveen.
,,We willen recht doen aan hun roots, hun leven, hun gevoelens’’, vertelt wijkconsulent Jeannette Hoff van woningcorporatie Domesta.
‘Zichtbaar maken’
,,Het is belangrijk om deze verhalen en herinneringen vast te leggen en ze vervolgens zichtbaar te maken via foto’s, documenten, schilderkunst, gedichten, muziek of dans. Ook denken we aan een route door de wijk.’’
Alle interviews, uiteenlopend van een bewoner in de negentig tot twintigers, zijn inmiddels geweest. De contacten met bewoners in de Molukse wijk werden via de opbouwwerker en de bewonerscommissie/werkgroep gelegd.
Enthousiasme
Hoff: ,,Die mensen genieten het vertrouwen van de wijkbewoners. Maar eigenlijk was er meteen al enthousiasme voor het project toen we er met een afvaardiging van de bewoners, op het brinkje midden in de wijk, over spraken.’’
Het project ‘Bewonersverhalen Molukse wijk Hoogeveen’ wordt uitgevoerd door Atelier Helderrood uit Emmen in samenwerking met tekstschrijver Elke Beekman van Bureau Binnenwerk. Domesta fungeert als opdrachtgever.
,,We doen vaker projecten met een sociaal-maatschappelijk karakter in combinatie met kunst en cultuur’’, vertelt Ellen Kroeze die Atelier Helderrood samen met haar partner Dick Lubbersen runt.
‘Eigen verhalen’
,,Hoewel bepaalde onderwerpen in de gesprekken met de Molukse bewoners telkens terugkeren -over de roots, de familiebanden, de gebruiken, de kerk- heeft iedere geïnterviewde zijn eigen verhaal, met vaak weer andere waarnemingen of ervaringen.’’
Volgens Kroeze passeerde veel de revue: vreugde, verdriet, hoogtepunten, frustraties, trots. ,,Het waren open gesprekken’’, zegt ze. ,,Soms emotioneel, omdat ze raakten aan verdrietige of moeilijke gebeurtenissen. Zoals de bejegening door de overheid, de situatie in de kampen, de gevoelens van ontheemding. Zelfs kleinkinderen vertellen daar nog over.’’
Kunstschilder Gerard van de Weerd maakte jaren geleden dit schilderij voor een expositie over de eerste generatie Molukkers in Hoogeveen. Van de Weerd overleed begin dit jaar. Foto: Andre Weima
Openhartig
Kroeze noemt het bijzonder dat de geïnterviewden zich zo openhartig opstelden. ,,Ze lieten ons bijvoorbeeld toe bij de huiselijke voorbereidingen voor een begrafenis. Dat mensen hun verdriet durfden te delen, vergt moed. Maar ze vertelden ook over hun geschiedenis, hun feesten, het geloof.’’
Voor het project spraken ze ook met oud-wijkbewoners van Molukse afkomst. ,,Zij wonen zelf niet meer in de wijk, maar hun vader en/of moeder nog wel. Wat je merkt is dat de onderlinge band en betrokkenheid nog altijd groot is.’’
Een verhaal delen kan ook helend zijn. Mogelijk dat sommige gesprekken voor het eerst licht geworpen hebben op een gebeurtenis of ervaring. Kroeze weet dat niet zeker, maar sluit het niet uit gezien de open manier van communiceren. ,,Het zou me niet verbazen.’’
Naoberschap
Ook valt de term naoberschap. ,,In dat opzicht’’, poneert Jeannette Hoff van Domesta, ,,lijken Molukkers en Drenten wel op elkaar. Eerst even de kat uit de boom kijken, gevoelens niet meteen delen, maar wel klaar staan voor mensen die hulp nodig hebben en het leven nemen zoals het komt.’’
Tekstschrijver Elke Beekman is nu bezig met het uitwerken van de verhalen. Ellen Kroeze en Dick Lubbersen maken fotoportretten en begeleiden bewoners bij het maken van kunstuitingen. ,,We helpen bewoners om stukjes uit hun eigen verhaal stap voor stap te verbeelden.’’
Deze zogeheten mixed media zijn tastbaar en moeten een plekje krijgen in de wijk. Er wordt nog nagedacht hoe daar vervolgens een (deel van het) verhaal aan gekoppeld kan worden. Mogelijk via het scannen van een QR-code.
De Molukse wijk in Hoogeveen Foto: Willem Braam/DvhN
Trots
,,Het moet een plek worden waar de wijkbewoners trots op kunnen zijn en waar bezoekers of passanten mooie en interessante verhalen kunnen ophalen’’, stelt Jeannette Hof van Domesta.
In de zomer van 2023 wordt een groot feest in de Molukse wijk gehouden ter ere van het 60-jarig bestaan van de wijk in Hoogeveen.
De Molukse gemeenschap, hoe zat het ook alweer?
Vanaf 1951 werden ruim 12.000 Molukkers naar Nederland overgebracht, als gevolg van dekolonisatie van Nederlands-Indië. Het ging daarbij vooral om militairen die gediend hadden in het Koninklijk Nederlands Indische Leger (KNIL) en hun gezinsleden. Zowel de Nederlandse overheid als de Molukkers dachten dat zij snel weer zouden vertrekken wanneer de situatie op de Molukken veilig zou zijn. Vanuit die aanname werd geen belang gehecht aan integratie in de Nederlandse samenleving. De Molukkers werden doelbewust centraal gehuisvest in woonoorden, op afstand van de bewoonde wereld. Het bekendste woonoord voor Molukkers in Drenthe was het voormalige Kamp Westerbork, dat omgedoopt werd tot kamp Schattenberg. Hier woonden duizenden Molukkers onder primitieve omstandigheden. De Molukse wijk in Hoogeveen, onderdeel van de wijk Venesluis, telt momenteel ruim 70 gezinnen.
Kunstwerk ‘hand van God’
In 2006 schonk de gemeente Hoogeveen de Molukse gemeenschap in deze gemeente een monument in het kader van het 50-jarig verblijf van Molukkers in ons land. Het monument moet de herinnering levend houden aan de tijd dat de eerste generatie Molukkers naar Hoogeveen kwam. In het monument zijn de Molukse emotie en de elementen geloof, gezin en bakermat vormgegeven. Het 3,5 meter hoge, koperen beeld van vader Onno en zoon Wessel de Ruyter uit Meppel heeft als basis een kruidnagel. Dit is een belangrijke specerij van de Molukken. Uit deze vorm steekt een grote hand, met daarin een Moluks gezin: vader, moeder en kind. Het verbeeldt de hand van God die het gezin draagt.
Kerkbrand(en)
In september 2010 werd de Maranathakerk aan de Hoogeveense Lodderstraat, thuishaven van twee Molukse kerkgemeenschappen, door brand zwaar beschadigd. Bewoners reageerden boos en verslagen. Dezelfde nacht waren er kerkbranden in Molukse wijken in Assen en Nijverdal. Het Nederlands Forensisch Instituut (NFI) vond in Hoogeveen en Nijverdal sporen van een brandversnellend middel. De brandstichting is nooit opgehelderd. In Hoogeveen werd een maand na de kerkbrand via een benefietmanifestatie geld ingezameld voor de wederopbouw van de kerk, die een belangrijke plaats inneemt binnen de Molukse gemeenschap.
Onrust
In 2014 ontstond onrust in de Molukse wijk in Hoogeveen doordat woningbouwcorporatie Domesta een huurhuis wilde toewijzen aan een niet-Moluks gezin. De tussenwoning in de Ebbingestraat werd beklad met de tekst ‘Molukse wijk alleen Molukkers’ en op straat klonk dreigende taal. Volgens de Molukse gemeenschap handelde Domesta op slinkse wijze door de woning achter de rug om van de bewonerscommissie aan het Nederlandse gezin toe te wijzen. Na een gesprek tussen gemeente, Domesta en een bewonersdelegatie werden oude afspraken over het woningtoewijzingsbeleid bestendigd: de Molukse wijk blijft voor Molukkers. Wel gaat Domesta in het najaar gesprekken voeren met bewoners over de vraag hoe ze de wijk over tien tot vijftien jaar zien. Wijkconsulent Jeannette Hoff: ,,We zijn benieuwd naar de behoefte van mensen. Willen ze hier altijd blijven wonen of zien ze op termijn een seniorenwoning elders in Hoogeveen ook wel zitten?’’
