Monument voor verzetsman Sleen ontroert dochter: 'Ik ben toch zo trots op hem'

Plompverloren viel de uitnodiging voor de onthulling van een monument voor haar vader Jans Zwinderman op de deurmat van haar woning in Haren. Alie Zwinderman had zich wel eens laten ontvallen het jammer te vinden dat er in Sleen niets tastbaars was van haar vader, die het afluisteren van NSB-burgemeester Pieter ten Hoorn moest bekopen met de dood. Maar bij die terloopse opmerking was het dan ook gebleven.

Des te groter was daarom de verrassing dat anderen zich zonder haar medeweten hebben ingespannen voor het monument.. ,,Ik kreeg toch zo’n brok in mijn keel toen ik de kaart las. Ik was tot tranen geroerd. ‘s Avonds moest ik zingen, maar ik was bang dat ik er geen noot uit zou krijgen. Ik heb het nieuws voor me gehouden tot na het optreden. Pas toen was er alle ruimte voor emoties. Ik was helemaal vervuld met trots.’’

Alie Zwinderen uit Haren maakte vorig jaar veel indruk met de lezing in Sleen die ze samen met Lenie Degen gaf. Degen is de kleindochter van Pieter ten Hoorn, de foute burgemeester van Sleen. In de krant vertelden de twee uitgebreid over het bijzondere contact dat ze met elkaar hadden gekregen, als dochter van een verzetsman en kleindochter van een NSB-er.

Jans Zwinderman was in de oorlog secretaris op het gemeentehuis. Hij luisterde Ten Hoorn vaak af en kon zodoende dorpsgenoten waarschuwen voor geplande arrestaties.

Maar op 13 januari 1945 werd Zwinderman betrapt, toen hij opnieuw met zijn oor tegen de deur van de burgemeesterskamer zat. Hij werd afgevoerd en belandde in concentratiekampen als Neuengamme, Porta Westfalica en Schandelah. Kamp Wöbbelin, waar de ontberingen nog erger waren, werd zijn dood. Bij de bevrijding van dat kamp op 2 mei 1945 troffen de Amerikanen tussen de vele lijken ook nog levende skeletten aan, zombies. Een van hen was Jans, die twee weken na de bevrijding in een ziekenhuis alsnog bezweek aan de gevolgen van dysenterie en ondervoeding. Twee maanden later werd Alie geboren.

In 2011 verscheen over het leven van de ouders van Alie Zwinderman het boek Jouw Hart Sta Ik Nooit Meer Af. Dat kreeg Lenie Degen in 2013 in handen, tijdens het uitpluizen van haar familiegeschiedenis. Schoorvoetend kwam het contact tussen Alie en Lenie tot stand. Ondanks hun zo tegengestelde achtergrond merkten de twee dat ze veel met elkaar deelden. Ze besloten gezamenlijk hun verhaal te gaan vertellen. De eerste lezing, uiteraard in Sleen, trok zo veel belangstellenden dat er met gemak nog zo’n bijeenkomst gehouden kon worden. Het was ook de bedoeling elders lezingen te geven, maar door omstandigheden bleef het bij die ene.

Geert en Hennie Westerink uit Sleen waren bij de lezing in hun dorp. ,,Heel toevallig eigenlijk, want we zijn vrijwilliger bij het dorpscentrum en hadden die avond dienst. We werden zo gegrepen door hun verhaal. Temeer omdat we ook helemaal geen weet hadden van die ingrijpende gebeurtenis in Sleen, net als veel andere dorpsgenoten. Toen we met Alie spraken, zagen we dezelfde droefheid in haar ogen als bij anderen die zwaar zijn getroffen door de oorlog.’’

Samen met Jan Ziengs uit Noord-Sleen benaderden Geert en Hennie Westerink de gemeente Coevorden om te vragen naar de mogelijkheden om Jans Zwinderman te eren. ,,We zaten te denken aan een straatnaam, maar het was volgens de gemeente best ingewikkeld om een bestaande naam te wijzigen. Toen het idee voor een monument werd geopperd, waren we er snel uit. Dat zou inderdaad een mooi eerbetoon zijn. De gemeente heeft vervolgens alles geregeld. Het is fantastisch hoe snel alles tot stand is gekomen.’’

Het monument komt te staan bij de ingang van de begraafplaats van Sleen, bij het Joods monument. Het wordt onthuld op 13 januari, de dag dat Jans Zwinderman werd opgepakt in het gemeentehuis. Het is die dag exact 75 jaar geleden. ,,Ik vind het geweldig dat Jans Zwinderman nu nooit vergeten wordt’’, zegt Geert Westerink. Leerlingen van groep zeven en acht van De Vlinderhof in Noord-Sleen adopteren het monument.

Alie geeft nog regelmatig lezingen over haar vader. Jaarlijks is ze op 1 mei bij de herdenking van het kamp Wöbbelin, waar ze steevast ook Duitse schoolkinderen vertelt over de ontberingen in het kamp. Voor het uitdragen van de zo droeve geschiedenis is ze dit jaar benoemd tot erelid van het herinneringscentrum.

,,Dat was zo bijzonder. Mijn vader heeft daar zijn eigen plekje, met een eigen gedenksteen. En nu komt er in Sleen ook een blijvende herinnering. Dat ontroert me toch zo. Met gevaar voor eigen leven heeft hij zich ingezet voor het verzet. Mijn moeder is haar hele leven verdrietig geweest om zijn dood. Ik heb tot mijn grote spijt en verdriet mijn vader nooit gekend. Maar wat ben ik trots op hem!’’

Lenie Degen zal bij de onthulling aanwezig zijn. ,,Het is een mooi eerbetoon en erkenning voor Alie en haar familie. Ik ben zo blij voor hen.’’