Kan het nieuwe Hallenhoes in Exloo er wel komen? De plannen zijn ambitieus, maar het financiële plaatje is wankel

Het is donderdag 30 maart 2017 als het noodlot toeslaat in Exloo. In het centrum van het brinkdorp gaat whiskydestilleerderij Turv, gevestigd in de monumentale boerderij Bebinghehoes, in vlammen op. De eigenaar van het bedrijf komt bij de brand om het leven.

De Saksische hallenhuisboerderij uit 1722 wordt volledig in de as gelegd. De gebeurtenis zorgt voor verdriet in het dorp en laat een kale plek achter in het centrum.

Het lege terrein tegenover schoenenwinkel Schutrups moet worden opgevuld, opperden de dorpsraad, inwoners en de gemeente Borger-Odoorn al in 2018. Het liefst met een toeristische trekpleister, zodat niet alleen Borger maar ook Exloo toeristen vermaak kan bieden. Concrete plannen daarvoor liggen er nu, in de vorm van een multifunctioneel centrum met een dorpsplein onder de naam Hallenhoes.

Het is de bedoeling dat het nieuwe gebouw en plein ruimte gaan bieden aan onder meer lokale ondernemers, een zogeheten Open Science Hub van radioastronomisch instituut ASTRON, braderieën en markten en aan het Schapen Informatie Centrum en het Tourist Info Point.

Met de verhuur van ruimten aan externe organisaties, activiteiten en horeca moet jaarlijks 80.000 euro worden verdiend, blijkt uit de begroting van 23 september die Beheerstichting Het Plein bij de gemeente aanleverde. Deze stichting is door de dorpsraad in het leven geroepen om de financiering en de exploitatie van het Hallenhoes te regelen.

Maar kunnen de ambitieuze plannen voor een nieuwe blikvanger in het centrum van Exloo wel van de grond komen? Het financiële plaatje is wankel, blijkt uit onderzoek van deze krant.

Zo blijkt dat zeker twee organisaties die zich volgens de beheerstichting in het Hallenhoes gaan vestigen, hier geen weet van hebben. Deze partijen zijn goed voor in totaal 9000 euro aan inkomsten voor het nieuwe gebouw.

Ciska Grootjans van Stichting Schaapskudde Exloo laat desgevraagd weten dat „er inderdaad ergens vermeld staat dat het infocentrum in het Hallenhoes gevestigd gaat worden. Maar die info is niet gebaseerd op feiten.” Volgens Grootjans zijn er ‘oriënterende gesprekken’ gevoerd met de beheerstichting. „Maar er zijn verder geen concrete afspraken gemaakt. Van een overeenkomst is dus geen sprake.”

Ook Huurkraam.nl staat op de begroting vermeld, als organisator van markten en braderieën. Het bedrijf doet dat nu ook al in Exloo, maar blijkt niet op de hoogte van hun vermelding op de begroting van het toekomstige Hallenhoes. „Nee, daar weet ik niets van”, zegt eigenaar Roelof Hofman. „Ik weet wel dat er gebouwd gaat worden en dat er ook ruimte voor ons zal zijn, maar de details ken ik nog niet.”

Ook het Tourist Info Point, schoenenwinkel Schutrups en vakantiepark PUUR Exloo staan op de begroting genoemd. Of deze organisaties inderdaad gaan samenwerken met het Hallenhoes, is onbekend. Eigenaar Jan Schutrups zit op moment van schrijven in het buitenland en was niet bereikbaar voor een toelichting. PUUR Exloo ging niet in op telefonische en schriftelijke vragen van deze krant.

ASTRON bevestigt dat hun Open Science Hub naar verwachting wel in het Hallenhoes komt. „Het lijkt ons een prima locatie, dus daar gaan we voorlopig vanuit”, zegt woordvoerder Frank Nuijens. „ASTRON heeft maximaal 7500 euro per jaar beschikbaar voor de exploitatie van deze hub. Het is te vroeg om daar al formele afspraken over te maken, maar dit bedrag is bekend bij de beheerstichting.”

Dorpsraadvoorzitter en voormalig VVD-wethouder Wil Luchjenbroers, ook geestelijk moeder van het Hallenhoes, zegt niet te weten waarom organisaties niet weten van hun rol bij het Hallenhoes. Ze verwijst daarvoor naar de beheerstichting. Maar, zegt ze: „Bij een begroting mag je ervan uitgaan dat 65 tot 70 procent gedekt is. Het overige zie je pas zodra je er invulling aan gaat geven.” Het kan daarom zijn, zegt Luchjenbroers, dat niet alle genoemde organisaties in de toekomst daadwerkelijk bij het Hallenhoes betrokken zullen zijn.

Maar er lijken meer financiële valkuilen te zijn. Zo rept de beheerstichting in de begroting over een lening van Exloose ondernemers van 450.000 euro. Volgens verantwoordelijk wethouder Henk Zwiep (PvdA) is de lening noodzakelijk om de begroting sluitend te krijgen.

Een aantal raadsleden zien een adder onder het gras: de ondernemers hebben de gemeente verzocht garant te staan voor de lening. Mocht het Hallenhoes in de toekomst zich financieel niet meer kunnen bedruipen of failliet gaan, dan moet de gemeente de schuld van bijna een half miljoen euro overnemen.

Zwiep is bereid deze toezegging te doen, maar oppositiepartijen Gemeentebelangen en D66 zijn verre van enthousiast. Ook coalitiepartijen Leefbaar Borger-Odoorn en ChristenUnie staat niet te springen. Daarmee hebben de critici een meerderheid verzameld.

„Ondernemen is risico nemen, maar dat gebeurt nu niet”, zegt John Goeree, fractievoorzitter van D66. Hij is niet te spreken over de opstelling van de ondernemers. „De gemeente moet borg staan voor het bedrag dat zij erin stoppen. Hierdoor vraag ik me af hoe die ondernemers over het Hallenhoes denken. Zien ze het echt wel zitten? Als het goed gaat, hebben ze geluk. Gaat het niet goed, dan betaalt de gemeente wel.”

Een ongewenste situatie, vindt Goeree. „Als je met deze begroting naar een bank zou gaan, zou die je naar huis sturen. Waarom doen wij dat niet? Bovendien: een gemeente moet niet voor bank willen spelen.”

Op verzoek van de criticasters is er op maandag 14 november een informatiebijeenkomst voor de gehele raad, waar ze zich door de beheerstichting laat bijpraten over de financiën. De bespreking vindt plaats achter gesloten deuren. Tot die tijd wil de voorzitter van de beheerstichting, ondernemer Jan van Breden, nog geen inhoudelijke reactie geven. Eind november buigt de gemeenteraad zich tijdens een openbare raadsvergadering opnieuw over het Hallenhoes.

Mocht de garantstelling worden toegezegd, dan betekent dat een fikse schuldenlast voor de beheerstichting. Van de 80.000 euro aan jaarlijkse inkomsten, zal ieder jaar ruim 46.000 euro worden afgelost, bijna 60 procent van de inkomsten.

Inmiddels heeft de gemeente Borger-Odoorn al 600.000 euro aan grondaankoop en voorbereidende werkzaamheden uitgegeven. Daarnaast is er een even groot bedrag beschikbaar gesteld door de provincie en is er een Europees subsidiepotje voor plattelandsontwikkeling aangeboord.

Luchjenbroers benadrukt dat de beheerstichting verantwoordelijk is voor de begroting. Volgens de dorpsraadvoorzitter is er geen sprake van een financieel risico voor de gemeente. „De grond waarop het Hallenhoes wordt gebouwd, blijft van de gemeente. We hebben afgesproken dat de gemeente recht heeft op eerste koop, mocht de exploitatie toch niet uitkunnen of wanneer het Hallenhoes failliet gaat. Zij kunnen dan bepalen wat ze met het gebouw doen. Daar zijn genoeg mogelijkheden voor.”

Waarom de ondernemers uit Exloo het risico van hun lening niet zelf willen of kunnen dragen, kan Luchjenbroers niet zeggen. Over de gewenste anonimiteit van de ondernemers wel. „Niemand heeft er iets mee te maken wie die ondernemers zijn. Dat gaat over privacy. De hele goegemeente hoeft niet te weten wie iets investeert. Maar dat is mijn persoonlijke mening.”

Luchjenbroers, die benadrukt al vijf jaar met het project bezig te zijn, roept de gemeenteraad op ‘niet op de stoel van de ondernemers te gaan zitten’. „Er zijn een aantal ondernemers die hun nek uitsteken. Ga daarmee aan de slag en ga verder. Natuurlijk mogen er vragen worden gesteld. Maar alsjeblieft, kijk naar het grote geheel. De gemeente valt zich er geen buil aan. Dan denk ik: wat wil je nog meer?”