Hoe ‘Stiekem gedanst’ van Toontje Lager uitgroeit tot een Nederpopklassieker

Een drumroffel als intro, gevolgd door een uptempo beat, een warm kamerbreed toetsentapijt, staccato slaggitaarpartijen afgewisseld door een terugkerend synthesizerriedeltje, twee (!) gitaarsolo’s en een keyboardsolo!

Een typische single-track is Stiekem gedanst bepaald niet. Toch wordt het nummer in 1983 een grote hit, dat ook dit jaar wederom ruimschoots de Top 2000 bereikt: nr. 790. De muziek klopt in al zijn eigenheid en eigenwijsheid. De tekst wordt eenmaal gehoord, nooit meer vergeten: het is een oorwurm eerste klas.

Belangrijker nog dan de muziek is de tekst vol jongemensenromantiek over onbereikbare liefdes.  Of het nu voor even of voor langere tijd is.

Bert Hermelink (1954), componist van Stiekem gedanst en toetsenist van de originele Toontje Lager, zit achter de knoppen van zijn studio in Deventer. Hij is hier dagelijks te vinden. Niet uit noodzaak, maar uit passie. Hij werkt aan liedjes voor zijn band Vanplan. 

Spijkerbroek, lichtblauw effen shirt om het ranke lijf en de korte blonde grijzende haren dunner maar nog altijd kort. ,,In de verste verte had ik niet kunnen bedenken dat we na zo’n lange tijd nog over Stiekem gedanst zouden spreken.” Hij snapt het wel, voegt hij er meteen aan toe. ,,Mensen herkennen zich in het thema. Je durft niet zoveel. Je staat langs de kant en je fantaseert ‘ns wat. Wie kent dat niet?’’

In de kleedkamer van concertzaal EM2 in Groningen bereidt zanger/gitarist Erik Mesie (1957) zich voor op een optreden met Toontje Lager. Zwarte hoodie, spijkerbroek en de halflange haren meer grijs dan zwart. En qua postuur zeker niet te dik.

,,Bert en ik hadden misschien wel dezelfde jeugdtrauma’s”, zegt hij. „Dat we geen meisje konden krijgen. Het is heel herkenbaar. Een jongen durft geen meisje aan te spreken. Dat durfde ik vroeger ook niet. Het was kijken en verder niets. En toch hopen dat er wat gebeurt, maar er gebeurde nooit iets.  Die tekst van Bert was mij echt op het lijf geschreven.”

De band Toontje Lager die tegenwoordig op de Nederlandse podia staat, is een andere dan die van de jaren 80. Het is feitelijk Erik Mesie met band die zich de naam heeft toegeëigend. ,,Het is een nep-Toontje Lager’’, vindt Bert Hermelink zelfs, maar wil zich er, in tegenstelling tot andere oud-bandleden, niet al te druk over te maken.

,,Ik ben nooit gestopt met muziek maken”, legt Erik Mesie uit. ,,Ik stond op enig moment op Retropop in Emmen. Ze hadden me aangekondigd als Toontje Lager. Dat vond ik toen niet zo fijn. Het was Erik Mesie met zijn eigen band. Er stonden wel 5000 mensen voor het podium. Toen dacht ik: hé, Toontje Lager betekent iets meer dan Erik Mesie.”

,,Ik heb de jongens van de oude band gevraagd of ze geïnteresseerd waren in Toontje Lager. Dat waren ze niet. Ze waren zelfs boos dat ik als Toontje Lager wilde optreden. Ik heb dat toch doorgezet.’’

Dus staat hij op de Nederlandse podia met onder meer drummer Bennie Top en gitarist Sjoerd Balk, die nog niet eens geboren was toen Stiekem gedanst in de hitlijsten stond. ,,Dit repertoire ligt me. Het heeft fijne energie’’, zegt de gitarist.  ,,Er zitten veel uitdagingen in. Je moet goed opletten.”

,,Veel mensen zeggen: het is makkelijke muziek, het luistert zo lekker weg. Ik heb de nummers met veel muzikanten gespeeld. Het is heel tricky, als je je koppie er niet bij hebt, zit je zo fout”, valt Mesie hem bij. Dat zijn complimenten die Bert Hermelink als componist in zijn zak kan steken.

De aanloop naar de grootste hit uit de bandhistorie is een lange. Hermelink heeft de feitjes paraat. De groep werd opgericht door hem en zanger Bert Vermaas nadat ze op Toppop de Sex Pistols hadden gezien. ,,Zoiets kunnen we ook, maar dan wel in de Nederlandse taal.”

Ze treden eerst op als Maandverband, maar dat wordt met drummer Joost Witte, bassist Huub van Melick en gitarist Gerard de Braconier al snel Toontje Lager. Met Kontactrock staan ze in 1979 op de verzamelelpee Uitholling overdwars waarop succesvolle bands als Doe Maar, Braak, Nasma(a)k, Noodweer en Ivy Green debuteren. ,,Het was de tijd dat Nederlandstalige popmuziek eindelijk een beetje serieus genomen werd.”

Na de eerste titelloze elpee voor platenmaatschappij Ariola wordt Bert Vermaas vervangen door Erik Mesie. Die tot dat moment nog nooit in zijn eigen taal had gezongen.

,,We waren bezig met afstuderen en waren tegelijk fanatiek met de band. We stonden voor de keuze: gaan we voor de muziek of voor een serieus beroep. We zouden het een jaar proberen en dan stoppen als het niks zou worden. In de laatste maand van dat jaar kregen we een contract bij Telstar, de platenmaatschappij van Johnny Hoes. Onze demo was overal afgewezen, maar Hoes hoorde het eerste liedje en zei meteen: ‘Dat gaan we doen’. Dat was Net als in de film.’’

Die song werd de eerste single en de eerste hit, afkomstig van de elpee Erop of eronder. Dat was het voor de band immers. Het werd erop. En hoe!

,,Dat is heel raar en heel confronterend. Je hoort jezelf op de radio. Je plaat ligt in de winkels”, zegt Hermelink over het succes. ,,Iedereen luisterde ineens naar onze liedjes. Meteen gingen we van zalen met 30, 40 man naar zalen van honderden, duizenden mensen.”

De band doet honderden optredens per jaar. In eerste instantie heel leuk, zegt hij. ,,Opeens komen er mensen achter je aan, journalisten, je moet fotosessies doen, van alles. Je komt laat thuis, je moet vroeg op, snel wat eten. Je rijdt niet meer met de technische crew naar optredens. Dan ben je meteen een deel van het bandjesgevoel kwijt.”

In de kleedkamer van EM2 is Erik Mesie de enorme populariteit uit de jaren 80 zeker niet vergeten. ,,Als muzikant droom je daarvan. Je wilt het liefst dat heel veel mensen je muziek leuk vinden. We waren toen al 2 jaar aan het ploeteren.”

Met het succes werd Mesie een meisjesidool. ,,Het gekke is: succes is leuk. Niemand kan je erop voorbereiden hoe het echt is. Het overkomt je. Je moet een manier zien te vinden hoe je daarmee omgaat. Je moet blijven omgaan met je fans. Anders word je weggezet als arrogant.’’ 

Op straat was het weleens lastig. ,,Ik had wel een manier gevonden om groepen te ontwijken. Mijn pas versnellen, de andere kant opkijken. Als je dan een stukje verder was gelopen, kunnen ze je meer niet aanspreken en had ik het weer overleefd.”

Het is een ijzeren wet, weet ook Bert Hermelink: na het succes dient er een opvolger te komen. De druk neemt toe, er is veel te doen. Maar een bezwaar was dat op dat moment nog niet. Inspiratie voor nieuw materiaal was er volop.

Stiekem gedanst is een waargebeurd verhaal. ,,Rond oud en nieuw was ik een paar dagen alleen. In ons stamcafé Troost in Wageningen had ik een hele avond staan hangen en dat ene meisje viel me op. Ze was alleen aan het dansen. Ik had niet de moed of de intentie om haar te benaderen. Het was gewoon leuk om naar haar te kijken. Toen ik ’s nachts naar huis liep, dacht ik, dat is iets voor een lied. Verlangen naar liefde, spanning, seks … Dat was wel een thema bij mij.” Hij moet lachen bij die vaststelling.

Diezelfde nacht nog, zette Bert Hermelink de eerste tekstflarden op papier. Maar daarmee heb je nog geen lied. ,,Ik had toen net een elpee gekocht van Sheena Easton. Die plaat had een disco-, Olivia Newton John-achtig sfeertje. Frisse popmuziek. Een lied van die plaat draaide ik vaak, daar zat een ‘tingeltje’ in.”

Het ritme van dat ene nummer werd een inspiratiebron voor Stiekem gedanst. ,,Ik heb een eigen ‘tingeltje’ verzonnen. Dat begon met Sheena Easton. Dat moest ik hebben voor ik de tekst kon schrijven. Het metrum luistert nauw.” En dan oordelend: ,,Het is heel erg staccato geworden met weinig tekst.”

In de oefenruimte vulden de bandleden het nummer verder in. Toch was het nog niet af. ,,Er ontbrak nog iets, een toetsenpartij. Technicus Erwin Musper zei: ‘Er moet nog een tapijtje onder’. In de kelder van de studio stond een Prophet 5 – een beroemde synthesizer in die tijd – en daar heb ik helemaal alleen die partij bedacht.”

In de kleedkamer van EM2 vertelt Erik Mesie, terwijl zijn bandleden de partijen voor die avond nog doornemen, dat het lied niet af was toen ze de studio ingingen. ,,Het stond nog in de steigers. Pas in de studio hebben we het in deze vorm opgenomen. Bert moest nog iets verzinnen. Ik dacht dat het dat staccato stukje was.”

De band had op dat moment volgens Mesie niet het idee dat Stiekem gedanst iets bijzonders was. ,,We vonden het een leuk liedje.” Een single zelfs, maar platenmaatschappij Telstar zag dat eerst niet zitten. ,,Die twee solo’s. Dat kon niet. Dat kon geen hit worden.” Het nummer verschijnt toch op single, met alle bekende gevolgen.

,,Ik snap dat wel”, zegt Mesie. ,,Het spreekt veel mensen aan. Ik vind het nog steeds leuk om te zingen. Het is gewoon een klassieker.  Vroeger kwamen vooral meisjes de kleedkamer in voor een handtekening of een foto. Tegenwoordig komen er ook mannen die vertellen dat de muziek van Toontje Lager belangrijk voor ze was. Ze vonden erkenning in dat probleem: hoe ga je als puber om met meisjes. Dat vond ik bijzonder en heel leuk. Mannen die vertellen dat onze muziek hen door een moeilijke tijd heeft gesleept.’’

Bert Hermelink laat in zijn studio een nieuw nummer van zijn band Vanplan horen. Muziek die zo op de radio kan, maar je hoort het er niet of hooguit zelden. ,,Radiostations worden bedolven onder nieuwe muziek. Een hit hangt af van veel factoren. Het moet je gegund worden. Als Toontje Lager hebben we dat geluk gehad.” Aan de wand hangen twee gouden langspeelplaten als stille getuigen van dat geluk.

De rek bij de band was er rond 1985 uit, na de in 1984 verschenen elpee Even goede vrienden. ,,Het songmateriaal was te mager. Maar wat wil je, als je altijd onderweg bent naar optredens. Wat maak je nog mee? Dat je weer bij de Chinees eet? Als ik het terug hoor denk ik: het is te gezocht. Het kostte me moeite. Je doet hetzelfde op een andere manier. Het werkte niet. Het had niet meer de frisheid en het sprankelende van de eerste twee platen. Het werd ook zwaarder allemaal. Alsof we op zoek waren naar een ingewikkelder soort muziek.”

Na Toontje Lager vervolgt Hermelink zijn muzikale loopbaan in de reclame en in de filmmuziek. Vervolgens maakt hij een reeks cabaretprogramma’s voor hij terugkeert in de muziek. De bandleden van vroeger treft hij nog vaak.

,,We hebben veel lol gehad. Joost Witte kan er smakelijk over vertellen. Dan denk ik: is dat echt gebeurd? We lachen er enorm om. Destijds verzoop dat in 200 keer per jaar spelen. Je wordt dan geleefd. Maar met terugwerkende kracht: het was heel erg leuk. En op 7 januari zijn er altijd mensen die me aan Stiekem gedanst herinneren.”

Eindelijk is in EM2 het moment daar. Na een set vol Toontje Lager-klassiekers volgt de finale. Erik Mesie verruilt zijn zilveren glitterjasje voor een panterbloesje en de band zet Stiekem gedanst in.

Het lied wordt van voor tot achter in de zaal woord voor woord meegezongen. Jonge fans dansen uitbundig voor het podium. En als de band stilvalt bij de regel ‘Ik heb gedanst zonder te bewegen’ neemt het publiek het nummer moeiteloos en zonder enige aansporing over totdat de muzikanten weer inzetten.

Na afloop van de show verkoopt Erik Mesie zijn cd Waar gaan we heen aan de liefhebbers en gaat op de foto met toch vooral vrouwelijke fans. Oud en jong. Ergens aan de rand van het toneel. ,,Er komen mensen van 17 jaar naar Toontje Lager kijken. Ik geniet van die revival.’’ En dan quasi grappend: ,,Ik begrijp het wel. De muziek van tegenwoordig stelt niks meer voor.”