Is de BBB het 'orkest op de zinkende Titanic' in het landbouwdebat?

BBB’er Caroline van der Plas schrok toen ze NSC’er Harm Holman tegenover haar trof, in het debat over de begroting van het ministerie van Landbouw, Visserij, Voedselzekerheid en Natuur. Holman, coalitiegenoot, wees naar Van der Plas en daarna naar BBB-bewindspersonen Jean Rummenie van natuur en minister Femke Wiersma van landbouw.

Holman stelde zich ,,een zinkende Titanic’’ voor en zag de drie BBB’ers het ,,orkest’’ vormen dat vrolijk doorspeelt. Hij had zo’n ,,unheimisch gevoel’’ dat ,,we niet een oplossing komen’’ voor ,,al die’’ uitdagingen waar de landbouwsector voor staat, dat hij de vergelijking maakte.

Geen zicht op legalisatie van PAS-melders, boeren die buiten hun schuld om al jaren wachten op een natuurvergunning. Geen zicht op een uitweg uit de stikstofcrisis, de derogatie, wel of geen krimp van de veestapel, het uitblijven van een alternatief voor de NLPG, waarin provincies werkten aan natuurherstel.

Harm Holman, uit Roden, was zelf veertig jaar melkveehouder en hij zag de toekomst somber in. Het landbouwakkoord kwam er niet, het NPLG verdween, minister Wiersma denkt het in Europa allemaal te regelen. Holman zag voorlopig alleen ,,stilstand’’ en het benauwde hem.

Caroline van der Plas wees Holman op zijn handtekening onder het hoofdlijnenakkoord. Holman, hoopte Van der Plas, moest aan háár kant staan - dat hadden ze zo afgesproken. Holman zwakte zijn uitspraak later af. Hij hoopte niet dat de Titanic gaat zinken - iedereen weet hoe het afliep.

Het debatje tussen die twee liet woensdag zien dat de BBB nagenoeg alleen komt te staan in haar visie op landbouw. Behalve NSC kiest ook de VVD een andere landbouwkoers dan coalitiegenoten BBB en de PVV, die zich verder niet mengde in het debat.

Een dag eerder steunden VVD en NSC een motie van GroenLinks-PvdA en de ChristenUnie om een aantal koeien te koppelen aan vierkante meters grasland. Deze zogenoemde ‘grondgebondenheid’, dat in Friesland al gangbaarder is dan in andere landsdelen, gaat leiden tot de krimp van de veestapel. BBB is daar op tegen.

In de landbouwdiscussies is het niet langer coalitie tegen oppositie, zoals het in de kabinetten onder Mark Rutte wel was. Vooral VVD en CDA, de laatste jaren politieke bondgenoten, slaan een andere toon aan.

Ze zijn niet langer ,,de partijen die in de achterhoede aan het hannesen zijn’’, zag Kamerlid Esther Ouwehand van de Partij voor de Dieren. Er is ,,eindelijk het begin van het besef’’ dat het anders moet, er is nu een ,,breed midden’’ dat elkaar in het debat vindt.

In dat brede midden zitten ook coalitiepartijen. Het zette VVD’er Thom van Campen in een spagaat. Wél instemmen met de motie van ‘grondgebondenheid’, wél pal staan voor jonge boeren, PAS-melders en schoon water, maar tegelijkertijd ook genoegen nemen met minder budget.

D66’er Anne-Marijke Podt noemde dat zelfs een ,,gijzeling’’, waar Van Campen afstand van nam. Hij voelde dat de oppositie hem en zijn coalitiegenoten uit elkaar wilde spelen. De VVD’er wilde ,,dit interne politieke Haagse spel’’ niet spelen.

Van Campen wilde op zijn beurt ,,geen woorden, maar daden’’ van de BBB-bewindspersonen, die hij te afwachtend vindt sinds hun aantreden in de zomer. Hij is ,,ongeduldig’’ en ziet dat op de beladen landbouwdossiers weinig beweging zit - of pas heel laat.

Zo hield Wiersma in een eerder debat lang halsstarrig vol geen verbod op stroomstootwapens te willen. Nadat de Tweede Kamer en masse in het verweer kwam, ging Wiersma door de pomp. En eerst keerde Wiersma zich met felle woorden tegen de mestplannen van haar voorganger Piet Adema, om deze bij gebrek aan steun voor eigen plannen toch te omarmen, zij het verzwakt.

Oppositiepartijen als GroenLinks-PvdA en D66 zien niets in de landbouwparagraaf uit het hoofdlijnenakkoord en het regeerprogramma van kabinet-Schoof. Laura Bromet, Kamerlid namens GL-PvdA, vocht jaren voor een ,,hoger tempo’’ in de landbouwtransitie, maar was nu op het punt beland dat ,,het mijn opdracht is om te vechten tegen de achteruitgang op dossiers’’. Ze zag dat ,,als er geen geld is, een probleem ook niet opgelost hoeft te worden’’.

De oppositie wees de coalitiefracties op de flinke bezuiniging op het ministerie van LVVN. In de onderhandelingen schrapte de coalitie een transitiefonds van 20 miljard euro, om boeren vrijwillig uit te kopen of te helpen bij verduurzamen van hun onderneming. Dit kabinet heeft eenmalig 5 miljard euro voor landbouw en jaarlijks 500 miljoen euro voor agrarisch natuurbeheer, maar wel vanaf 2026.

GL-PvdA, CDA, D66 en ChristenUnie hoopten NSC en VVD mee te krijgen in een voorstel om 5 miljard euro uit het Klimaatfonds te halen en dit te gebruiken voor de landbouwtransitie. Beide coalitiepartijen wilden daar nu nog niet in meegaan. Minister Wiersma en staatssecretaris Rummenie komen donderdag aan het woord in de Tweede Kamer.

En de BBB? Caroline van der Plas verweerde zich in het debat vooral door de problemen waar haar bewindspersonen nu voor staan, af te schuiven. Ze zei dat Wiersma voor ,,moeilijke uitdagingen staat’’ die zijn veroorzaakt doordat ,,eerdere kabinetten’’ er ,,een puinhoop’’ van hebben gemaakt. ,,En wij gaan die niet uit de weg.’’

SGP’er André Flach riep de coalitie op eenheid te tonen. ,,Eigenlijk is consistentie en eenheid belangrijker voor de agrarische sector dan dat er op de korte termijn de hele tijd schijngevechten plaatsvinden.’’