Harm Evert Waalkens van Stichting Landschap Oldambt: ‘Zoutkoepels ongeschikt voor radioactief afval’

Volgens het Nationaal Programma Radioactief Afval is veiligheid het belangrijkste uitgangspunt bij de bescherming van mens en milieu tegen mogelijke risico’s van radioactief afval. Voor dat doel komt er een routekaart voor de opslag van kernafval. Het Ministerie van Infrastructuur en Waterstaat publiceerde 11 december 2024 een (concept) Routekaart Eindberging radioactief afval. Hierin staat duidelijk dat het bij de opslag van radioactief afval een zeer langetermijnproject betreft..

,,Berging in de diepe ondergrond wordt op dit moment internationaal gezien als de meest veilige en duurzame wijze om te verzekeren dat radioactief afval, buiten de invloedsfeer van de mens en het milieu blijft.” Quot non!!!!

Voor de Groningse situatie zijn er meerdere gegronde redenen te twijfelen aan deze internationale conclusie. Dat brengt ons tot onderstaande zienswijze: Recent, op 13 februari 2025, vond er een aardbeving plaats in Usquert, met een kracht van 2,2 op de schaal van Richter. Het epicentrum lag slechts 8 tot 10 kilometer van een zoutkoepel onder Pieterburen, die al vanaf 1976 in aanmerking komt voor opslag van kernafval. Dit voorval drukt ons op het feit dat geologische stabiliteit nooit gegarandeerd kan worden..

De mogelijkheid om voorafgaand aan de definitieve afsluiting van een eindberging het afval terug te kunnen halen geeft aan dat de opslagmethode niet onfeilbaar is. Dit ontwerp houdt rekening met onzekerheden en toekomstige ontwikkelingen, maar biedt geen garantie op veiligheid.

Daarbij geldt dat de vereiste politieke stabiliteit, die vaak als argument wordt aangehaald om bovengrondse opslag te vermijden, evenmin een garantie biedt voor de veiligheid van opslag in zoutkoepels. Politiek gezien, kunnen hoge kosten of strijdigheid van belangen leiden tot een afzwakking of negeren van risico’s.

Wij kunnen stellen dat boven- en ondergrondse opslagmethoden qua politieke stabiliteit en beleidsrisico’s vergelijkbaar zijn, maar dat seismische activiteit een extra, niet controleerbaar en verhoogd risico met zich meebrengt voor ondergrondse opslag. Alleen al op deze gronden is opslag in zoutcavernes een volstrekt af te wijzen alternatief.

Met name door geologische onzekerheid en veiligheidsrisico’s wordt de opslag van nucleair afval in zoutkoepels als achterhaald beschouwd. De stabiliteit van de zoutformaties moet voor honderdduizenden jaren stabiel zijn. Deze garantie kan niemand geven.

Dit uitgangspunt impliceert dat het vrijkomen van radioactieve stoffen nooit volledig uitgesloten kan worden, ongeacht of het om boven- of ondergrondse opslag gaat. De kernvraag is of bij de totstandkoming van de concept routekaart wel in voldoende mate aandacht is geschonken aan de reële risico’s. Vaak wordt hiervoor verwezen naar internationaal onderzoek.

Echter, voorbeelden zoals Asse (zoutmijn) in de Duitse deelstaat Nedersaksen, waar radioactieve besmetting van de directe omgeving is vastgesteld, en de stillegging van Gorleben tonen aan dat opslag in zoutformaties gepaard gaat met fundamentele risico’s; geen sluitend bewijs kon worden geleverd dat zoutkoepels gedurende honderdduizenden jaren stabiel zouden blijven, Asse is het bewijs.

Daarnaast is gebleken dat seismische activiteit en langdurige geologische processen het zout kunnen aantasten en daarmee de integriteit van de opslag ondermijnen. De aanwezigheid van gasvelden rondom of in de nabijheid van zoutkoepels kunnen extra risico’s opleveren door mogelijke interacties met bestaande mijnbouwactiviteiten.

Het rapport van Damveld e.a. ondersteunt de stelling dat ‘zoutkoepels geen betrouwbare langetermijnoplossing vormen door geologische onzekerheden en politieke instabiliteit. Dit maakt opslag in zoutkoepels riskant en onvoorspelbaar.’

Verder is aan dit rapport nog volgende verontrustende passage ontleend: ‘Uit een internationale inventarisatie van de zoektocht naar locaties voor radioactief afval, blijkt dat politieke haalbaarheid een grote rol speelt en eenmaal genoemde locaties altijd belangrijke kandidaten blijven.’

Samengevat: zoutkoepels voldoen absoluut niet aan de veiligheidseisen op de lange termijn voor de opslag van radioactief afval. Seismische activiteit vormt een niet te bagatelliseren risico. Het politiek afzwakken van aanwezige risico’s is reëel aanwezig. Dit versterkt onze stelling dat opslag in zoutformaties absoluut geen veilig alternatief is en dat de primaire veiligheid van mens en milieu onvoldoende wordt geboden.