Herstel het contact met de jongere generaties, anders raken we ze kwijt | opinie

Mentale problemen onder jongeren blijken een blijvend probleem, concludeert Trouw op basis van het onderzoek Jong na corona, uitgevoerd door het Trimbos-instituut. Heeft de pandemie niet in hoog tempo versterkt dat generaties elkaar kwijtraken?

De coronacrisis duurde zo’n twee jaar. De overheid heeft de gevolgen voor kinderen en jongeren gebagatelliseerd tot gebrekkige mogelijkheden om vaardigheden te ontwikkelen. Dat zou te herstellen zijn met tamelijk platte onderdelen van het Nationaal Programma Onderwijs. Maar in feite is er sprake van een pedagogische ramp. Dat kinderen twee jaar lang zoveel misten in een cruciale ontwikkelingsfase, leverde onherstelbare achterstanden op.

Zo vraagt opvoeden om een aantal wezenlijke randvoorwaarden, die allemaal weggevallen waren, te beginnen met het opvoedperspectief. Tot ver in 2020 dachten we nog dat het tien jaar zou duren voor vaccins beschikbaar zouden komen. De wereld leek ingestort.

Wie heeft onderzocht welke existentiële klap dit moet zijn geweest voor het perspectief van ouders? Was er überhaupt nog een toekomst denkbaar? Wat had opvoeden nog voor zin? En wat heeft het betekend dat ‘sociale steigers’ wegvielen, de context van mede-opvoeders: opa’s, oma’s, buren, sportleraren en de hele maatschappij.

Een kind heeft die steigers nodig om te leren deel te nemen aan sociale situaties en eigen meningen te vormen. De biologische leeftijd speelt een belangrijke rol. Een 15-jarige kan niet inhalen wat hij als 12-jarige heeft gemist. Er was een andere wereld die wél intact bleef en een stuk toegankelijker werd: de digitale.

Voor het afstandsonderwijs schaften ouders massaal apparatuur voor hun kinderen aan. Na schooltijd, als ouders thuis moesten werken, werden zij vaak aan diezelfde apparatuur ‘geparkeerd’. Het leermechanisme, dat kinderen van zichzelf hebben om vertrouwd te raken met de wereld, kon zich zo geheel op die digitale wereld richten.

Opvoedkundig is dat een boeiend fenomeen. Kinderen hebben in de digitale wereld volledige regie over wat ze bezoeken, wie ze als autoriteit erkennen om van te leren, en wat zij met die wereld willen delen. De ultieme behoefte van elk mens om in vrijheid te kunnen kiezen, in plaats van onderworpen te zijn aan wat anderen opleggen, wordt daar voor hen vervuld. Het mogelijke opvoedingsdoel om te emanciperen tot onderwerp van je eigen leven, wordt eigenlijk als vanzelf al bereikt.

Dat staat onmetelijk ver af van de maatschappij waarin jongeren terugkeerden. Die is gericht op herstel van een samenlevingsvorm die kinderen zich vaak niet eens heel bewust herinneren, die niet meer aansluit bij hun belevingswereld en die daar zelfs afwijzend over is: ‘Geen smartphones in de school!’ Een maatschappij die ze weer als objecten in schoolbanken parkeert en hoge eisen aan oude vaardigheden oplegt.

Op onderzoeksresultaten zoals Jong na corona is niet gewacht. Het onderwijs is direct met taal en rekenen aan de slag gezet omdat dit leerlingen de beste kansen zou bieden. Kansen waarvoor? Jongeren zien dat dit hen opgedrongen wordt door dezelfde maatschappij die er niet in slaagt om hen antwoorden te geven op de corona-, klimaat- en huizencrisis en de studieschulden: hun eigen indringende zorgen.

Geen wonder dat Trouw uit het onderzoek concludeert: er wordt een grote prestatiedruk gevoeld, het ontbreekt de jongeren aan toekomstperspectief en hun gebruik van sociale media is geëxplodeerd. „Hun zielen toeven in het huis van morgen, dat u niet bezoeken kunt, zelfs niet in uw dromen”, noteerde schrijver Kahlil Gibran over kinderen. We voedden ze ooit op voor de onbekende toekomst, maar we lijken hun heden al niet eens meer te begrijpen. Extra zorg zal vooral symptoombestrijding zijn.

Het onderzoek Jong na Corona is vooral een dringend appèl om nieuwe verbinding te zoeken met de generatie die we kwijt aan het raken zijn.