Remkes die op tv een waterstofeconomie voor Groningen propageert? Het wordt tijd dat bestuurders opstaan die ons een échte schone toekomst beloven | opinie
Johan Remkes die op televisie in een mooie sloep een waterstofeconomie voor Groningen propageert verdient onze argwaan, stelt Zef Hemel. Volgens hem wordt het tijd dat bestuurders opstaan die ons een échte schone toekomst beloven.
Vorig jaar werd bekend dat het kabinet liefst 22 miljard uittrekt voor het herstel van Groningen. Dat is een reusachtige som geld. Veel gaat naar de economie.
In de Kamerbrief over Nij Begun (25 april 2023) beschrijft de regering haar inzet op een generatielange agenda voor duurzame economische groei in het noorden. Dertig jaar lang wil het in de economie van Groningen investeren, alles natuurlijk duurzaam. Het wil daarbij aansluiten bij ‘de kracht van de regio’ en ‘de mensen die er wonen’.
Nog dit en volgend jaar zal er al 250 miljoen euro worden uitgegeven, vanaf 2026 100 miljoen per jaar. Veel plannen zouden al klaarliggen, zoals baanbrekers uit het Nationaal Programma Groningen (NPG) en masterplannen uit de Toekomstagenda.
Het blijkt te gaan om gezondheid, waterstof, landbouw, vrijetijd en circulaire economie. Ik constateer opvallend veel waterstofplannen, met als afzenders Groningen Seaports, Gasunie en Shell. Liefst 3 tot 4 GW windenergie willen deze partijen genereren voor de waterstofproductie in 2030, en zelfs tot 10 GW in 2040.
Fragment 'De aarde beeft', 19 januari 2024. Videostill
Deze ‘groene’ waterstof wil men afzetten in de rest van Noordwest-Europa. Veel duidelijkheid over alle consequenties (infrastructuur, ruimtebeslag, milieubelasting) geven de partijen niet. Ik kan u verzekeren, als de plannen slagen betekent dat nieuwe chemie, nieuwe datacenters, veel energie-intensieve bedrijven langs de nog te bouwen hoogspanningsleidingen.
Reusachtige bedragen pardoes op de plank
Vreemd. Na jarenlange strubbelingen rond de herstelbetalingen aan particulieren voor de geleden aardbevingsschade gaat het in Den Haag opeens razendsnel. Reusachtige bedragen liggen pardoes op de plank.
Bijgevolg schieten ondernemersplannen als paddenstoelen uit de grond, met waterstof als de grote winnaar. Begrijpelijk gezien de snel groeiende windmolenparken op de Noordzee en de vele elektriciteit die in de Eemshaven aan land komt. Al die energie kun je goed gebruiken en waarom ga niet voor eigen profijt?
Maar is dit ook wat de Groningers willen? Kunnen zij überhaupt overzien wat dit voor hen gaat betekenen? In hoeverre gaat al dit geld naar een paar ondernemende partijen en in hoeverre komt dit ten goede aan de Groningers zelf? Hoe duurzaam is dit eigenlijk?
Bestaat er wel een integrale toekomstvisie?
In een open democratisch proces zou het goed zijn als alternatieve plannen in de politieke afweging werden betrokken. Men kan al dat geld immers ook heel anders besteden. Bestaat er wel een integrale toekomstvisie voor Groningen over dertig jaar?
Op mijn zoektocht ben ik zo’n integrale, door alle partijen gedragen visie nog niet tegengekomen. Ik vond alleen een schematisch kaartje van een Deltaplan voor Noordelijk Nederland en een Investeringsagenda voor grootschalige emissievrije waterstof.
Fragment 'De aarde beeft', 19 januari 2024. Videostill
Heel anders dan het wenkende toekomstperspectief van acht natuur- en milieuorganisaties in het Noorden dat veel scherper en ook veel beter is uitgewerkt dan het economische. In De kracht van het Noorden (februari 2023) worden landschap, natuur, ruimte en schoon milieu als de basis voor een duurzame toekomst van de drie noordelijke provincies in aansprekende kaarten scherp in beeld gebracht. Men houdt zelfs rekening met eisen rond infrastructuur, economie en woningbouw, de stedelijke opgave.
Heel andere economie
Zeg niet dat de toekomstvisie van natuur- en milieuorganisaties geen economisch perspectief biedt, want dat doet hij wel. Hij belooft veel nieuwe banen. Het is alleen een heel andere economie dan die de partijen rond Groningen Seaports en Gasunie de politiek aanbieden.
Fragment 'De aarde beeft', 19 januari 2024. Videostill
Duurzamer is het trouwens ook. Zeker nu er dertig jaar lang zo enorm veel geld naar de provincie vloeit zou dit in Groningen toch tot een fundamentele discussie moeten leiden.
Maar vergis ik me en lees ik hierover vrijwel niets? Is al die elektriciteit en die noodzakelijk geachte energietransitie dan zo dwingend dat Groningers zich geen andere, betere toekomst durven dromen? Je kunt een kwartje maar eenmaal uitgeven.
Voettochten door Noord-Nederland
Sinds vorig jaar wandel ik door Noord-Nederland. Op mijn voettochten spreek ik met boeren, ondernemers, wetenschappers, dorpsbewoners; ik loop door de Eemshaven, snijd dwars door Delfzijl, doorkruis het Oldambt, strijk neer in de Veenkoloniën.
Doordat ik wandel, heb ik veel tijd om te luisteren en te begrijpen, maar ook om vragen te stellen. Door de traagheid van bewegen zie ik alles. Het gaat mij om revitalisering van stad en land, niet om economische groei. Die tijd is voorbij. We moeten de komende jaren zien te overleven.
Doordat ik telkens met anders iemand loop, voer ik lange gesprekken over het landschap, de dorpen, het water, de natuur, de landbouw, de bedrijven. Ieder mens kijkt en denkt immers anders.
Fragment 'De aarde beeft', 19 januari 2024. Videostill
Vanzelfsprekend is wat ik aantref allerminst. Ooit is erover in gemeente- en provinciehuizen besloten. Soms gaat dat generatieslang terug.
In de NTR-serie De aarde beeft werd die geschiedenis van moeizame besluitvorming trouwens mooi in beeld gebracht. Collega Marijn Molema vertelde op pakkende wijze hoe Den Haag telkens hoge verwachtingen wekte, waarna teleurstelling op teleurstelling volgde.
Gaat dat nu weer gebeuren? Een ontspannen Johan Remkes in een zomers tenue in een mooie sloep op het Winschoterdiep die een waterstofeconomie voor Groningen propageert verdient onze argwaan. Klimaatverandering en zeespiegelstijging hebben ons definitief wakker geschud. We denken op de lange termijn, zeker een generatie vooruit. Wat willen de Groningers eigenlijk?
Samen met bewoners
Ik zou graag willen meehelpen een andere toekomst voor Groningen en Friesland te ontwikkelen. Een economische toekomst die vanuit gezondheid en biodiversiteit vertrekt en die samen met de bewoners wordt ontwikkeld. Geen competities, geen panels, geen tenders, geen impulsloketten.
Ontwerpers en kunstenaars kunnen goede diensten bewijzen. Door dorpen en landschappen bewust mooier te maken zullen jonge mensen naar Groningen terugkeren. Het is een praktijk die ik met mijn medewerkers op het Chinese platteland bestudeer en die daar tot opbloei van de dorpen heeft geleid.
Fragment 'De aarde beeft', 19 januari 2024. Videostill
China ligt twintig jaar voor op ons. De trek naar de stad was daar de afgelopen decennia immens, het Chinese platteland liep leeg en werd door mijnbouwbedrijven grotendeels verwoest. Men werkt er al jaren aan herstel. Men noemt het ‘ecologische beschaving’.
Zo’n beschaving verdient Groningen ook. Het wordt tijd dat Groningen-Stad met al zijn intellectuele en culturele kwaliteiten zich in de provincie manifesteert en dat bestuurders opstaan die ons een échte schone toekomst beloven. Groningen verdient beter.
Zef Hemel bekleedt als bijzonder hoogleraar de Abe Bonnemaleerstoel Rijksuniversiteit Groningen/Technische Universiteit Delft
