Een Syrische asielzoeker - die rondscheurde in een auto met gestolen Duitse kentekenplaten - wordt gearresteerd na een wilde achtervolging, die eindigde met een crash in een sloot. Foto: DVHN
De Top X-Lijst, de lijst waarop criminele of overlastgevende asielzoekers staan, is bijna een keer zo lang geworden. Wat is die ‘zwarte lijst’ en hoe komt het dat daar nu zoveel namen opstaan?
Wat is dat, de Top-X Lijst?
De Top-X aanpak werd, na een succesvolle test in 2019 in Ter Apel, in mei 2020 landelijke uitgerold om meer grip te krijgen op asielzoekers die bij het Centraal Orgaan opvang asielzoekers (COA) wonen en zich ernstig misdragen.
Het gaat om een gemengde groep. Het zijn asielzoekers die misdrijven plegen of daarvan worden verdacht. Te denken valt aan woninginbraak, geweld of zedendelicten.
Maar ook als in drie jaar tijd vijf overtredingen worden begaan, zoals zwartreizen of openbare dronkenschap, komen ze op de lijst. Datzelfde geldt voor asielzoekers die vijf maal in een jaar (verbaal) agressief of gewelddadig zijn in het azc. Net als wanneer zij overlast veroorzaken met een grote impact op het asielzoekerscentrum of de omgeving daarvan.
De lijst wordt gemaakt in overleg met onder andere politie en COA.
Hoeveel mensen staan erop?
Bij de start stonden er ongeveer driehonderd namen op, waarvan tachtig in Groningen, Drenthe en Friesland verbleven. Begin 2023 waren het er landelijk bijna zeshonderd. In juni stonden er ongeveer duizend asielzoekers op de lijst. Van alle asielzoekers staat nu 1,5 procent op de X-Lijst.
Hoe kan het dat die lijst zoveel langer is geworden?
Wie op de lijst komt, blijft daar vijf jaar op staan, ook als je na de eerste keer niks meer fout doet. Er worden dus steeds meer overlastgevers bijgeteld, waardoor het aantal steeds hoger wordt. Verder zijn er meer asielzoekers dan een paar jaar geleden en zijn de leefomstandigheden in veel noodlocaties vaak niet best, wat tot spanningen leidt.
De meeste meldingen zijn van het COA, dit aantal is het hardst gestegen. Het gaat om zo’n achthonderd bewoners, blijkt uit een rapport van het ministerie van Asiel en Migratie. Het aandeel veelplegers en ernstige misdrijven stijgt aanzienlijk trager. Overigens sluit het één het ander niet uit. Iemand kan én een veelpleger zijn, en genoteerd staan voor een ernstig misdrijf én overlast veroorzaken op het azc.
Grafiek van de herkomst van meldingen. Bron: Ministerie Asiel en Migratie
Wie zijn het?
Het grootste deel van de mensen op de lijst is Syriër, namelijk ruim vierhonderd. Uit dat land komen de meeste asielzoekers (ruim een derde van de totale instroom). Slechts 5 procent van de mensen op de lijst (vijftig) komt uit een veilig land, zoals Marokko (dertig namen). Een groot deel is minderjarig en alleen naar Nederland gekomen, zo’n 420; dat is 41 procent.
Worden alle mensen op de X-lijst opgesloten?
Nee, de lijst is bedoeld om bovenop de huid te zitten van asielzoekers die zich misdragen. De maatregelen kunnen per persoon verschillen. Zo kan worden besloten een asielzoeker naar de sobere en strenge handhavings- en toezichtslocatie (htl) in Hoogeveen te sturen, een gebiedsverbod te geven, aangifte te doen of een meldplicht op te leggen.
Bovendien kunnen asielzoekers op de zwarte lijst in een versneld asieltraject komen zodat ze sneller worden uitgezet. Hoe vaak dat is gebeurd, is onbekend.
