Plaquette in Folkingestraat voor Joodse slachtoffers Tweede Wereldoorlog. ‘Meesten waren straatarm’

De Folkingestraat is dé plek waar de Joodse geschiedenis van Groningen het beste zichtbaar is. De vele struikelstenen, de synagoge en een vijftal kunstwerken verwijzen naar die historie. Met het gedenkteken voor straatarme Joden die zijn omgebracht in de Tweede Wereldoorlog, is die geschiedenis iets completer.

Het idee voor de plaquette komt van oud-bibliothecaris Douwe van der Bijl. Hij verbaasde zich erover dat in Groningen volop onderzoek is gedaan naar de rijke Joodse bovenlaag die veel vastgoed bezat, maar dat de arme Joden vergeten dreigden te worden. Een groep Stadjers bracht het idee van Van der Bijl verder, zamelde geld in en zorgde ervoor dat de plaquette er daadwerkelijk kwam.

Burgemeester Roelien Kamminga onthulde donderdag de tekst. ‘In bittere armoede leefden zij in deze buurt in achterhuizen, krotten, kelders en op zolders’, valt er te lezen. ‘Zij werden beroofd van hun schamele bezittingen, van hun vrijheid en uiteindelijk van hun leven.’

„Te vaak maken we ons een verkeerde voorstelling van de Joodse gemeenschap in Groningen van voor de oorlog”, zegt Kamminga tijdens de onthulling. „Het is een hardnekkig idee dat de meeste Joden het goed hadden of zelfs rijk waren. Natuurlijk waren er Joodse Groningers met een eigen huis, maar dat was een kleine minderheid. De meeste mensen waren simpelweg arm.”

De mythe van de rijke Jood staat volgens de initiatiefnemers haaks op de dagelijkse werkelijkheid van Joden in de Folkingestraatbuurt. Ze woonden in sloppenwijken met, als ze er al waren, bedroevende sanitaire voorzieningen. Sommige huizen waren al voor de Eerste Wereldoorlog onbewoonbaar verklaard, zegt initiatiefnemer Ron van Hasselt. „In gangen, stegen en sloppen woonden de armste Groninger Joden in kelders, in kamertjes, op zolders, in achterhuizen of opslagruimtes.”

Van Hasselt laat foto’s zien van de Groninger Archieven met daarop houten huisjes, viezigheid en armoede. De situatie in de sloppen van Groningen werd alleen maar slechter toen Joden vanuit Duitsland naar Nederland vluchtten voor het naziregime.

„De plaquette dient zichtbaar en tastbaar te maken wat onzichtbaar is”, zegt Van Hasselt. Hij is bang dat kennis anders verloren gaat. „Ik hoor nog altijd ‘alle Joden waren rijk’, deze plaquette moet tegenwicht brengen. De meesten waren arm, straatarm.”

Het gedenkteken is door de groep Stadjers geschonken aan de gemeente Groningen. Die zorgt ervoor dat het gedenkteken er netjes bij hangt. „De sporen van mensen die in armoede leven verdwijnen maar al te vaak het eerst uit de geschiedenis”, zei Kamminga. Met de plaquette is er een blijvende herinnering.