Het wetenschapsbeleid van de Amerikaanse president Donald Trump is ook in Groningen te voelen. De Rijksuniversiteit Groningen houdt de Amerikaanse politiek nauwlettend in de gaten.
UMCG-hoogleraar en gynaecoloog Jelle Stekelenburg doet onderzoek naar moeder- en kindzorg in ontwikkelingslanden. Hij werkt al jaren samen met de Vrije Universiteit én met non-profitorganisatie Jhpiego, die wereldwijde gezondheidsprogramma’s opzet in ontwikkelingslanden zoals Nepal en Ethiopië.
Het kantoor van Jhpiego zit in het Amerikaanse Baltimore. En dat levert sinds het aantreden van president Donald Trump problemen op. Internationale collega’s waar hij al jaren mee samenwerkt, zijn hun baan kwijt en voor enkele programma’s waar hij aan meewerkt is de geldkraan dichtgedraaid. „In Ethiopië is een programma stopgezet. Het hele kantoor gaat daar zo’n beetje dicht.”
Stekelenburg maakt zich grote zorgen. „Dat is zacht uitgedrukt. Het is desastreus. Het is heel vervelend voor de mensen met wie ik samenwerk, die hun baan kwijt zijn. Maar daaronder ligt het feit dat stekkers uit programma’s worden getrokken, die voor de mensen in ontwikkelingslanden heel erg nodig zijn.”
Hij doelt op programma’s gericht op toegang tot goede geboortezorg en neonatale zorg (zorg in de eerste weken na de geboorte). Hij vreest dat door het verdwijnen van die programma’s, de moeder- en kindersterftecijfers in ontwikkelingslanden zullen stijgen.
Trump verbiedt woorden en schrapt financiering voor wetenschappelijk onderzoek
De Amerikaanse president zit nog geen half jaar in het Witte Huis, maar heeft sinds zijn benoeming al op allerlei manieren de academische vrijheid ingeperkt. Zo schrapte hij financiering aan topuniversiteiten als Columbia University en Harvard en wetenschappers die in hun onderzoeksvoorstellen woorden als ‘vrouwen’, ‘diversiteit’ of ‘transgender’ gebruiken, krijgen geen overheidsgeld.
Dat heeft consequenties binnen de academische wereld. Ook in Nederland, blijkt uit onderzoek van Persbureau HOP, NU.nl, platform Investico en De Groene Amsterdammer. Zij hebben een peiling gehouden onder ruim tweehonderd wetenschappers van twaalf verschillende universiteiten, waaronder de Rijksuniversiteit Groningen (RUG).
Een derde van de ondervraagden zegt gevolgen te merken. Samenwerkingen met Amerikaanse wetenschappers worden stilgelegd, congressen afgelast of financieringen stopgezet. Ook zijn sommige datasets, grote verzamelingen van gegevens, niet meer beschikbaar.
RUG houdt ontwikkelingen in beleid van Trump nauwlettend in de gaten
„We maken ons ernstig zorgen over de wetenschappelijke vrijheid van wetenschappers, daar en hier”, zegt een RUG-woordvoerder.
Zij laat weten dat er bij de Groningse universiteit wel wat geluiden binnenkomen van bezorgde wetenschappers die gevolgen ondervinden van het Trump-beleid. Grote paniek is er nog niet. ,,Het betreft vooralsnog indirecte gevolgen. Bijvoorbeeld collega’s uit de Verenigde Staten waarvan de beurs voor een congresbezoek is ingetrokken, of aanpassing van titels van congressen.”
De RUG heeft zelf nog geen actie ondernomen. Maar de universiteit houdt de ontwikkelingen in het land aan de andere kant van de oceaan wel nauwlettend in de gaten. ,,Zodat we gelijk actie kunnen ondernemen wanneer nodig.” Bijvoorbeeld in de vorm van een meld- of steunpunt.”
Spoedprocedure om data op te slaan
Een andere grote vrees onder academici is dat grote Amerikaanse datasets die wetenschappers uit alle hoeken van de wereld gebruiken, verdwijnen. Dat merkt SURF, de Nederlandse ICT-organisatie voor onderwijs en onderzoek, ook. „Data opslaan is een van onze grootste kerntaken”, zegt SURF-woordvoerder Tom Hoven. „Wetenschappers komen zelf bij ons om hun data veilig bij ons te stallen.”
Sinds Trumps aantreden komen er meer aanvragen binnen van bezorgde academici. SURF heeft zelfs een spoedprocedure in werking gesteld waarbij aanvragen binnen 24 uur kunnen worden goedgekeurd. Om wat voor data het gaat, laat de organisatie in het midden.
