Opvallend veel Statenleden zijn kandidaat-gemeenteraadslid in Groningen. Fotomontage: DVHN
Opmerkelijk veel Statenleden doen op 16 maart ook een gooi naar een raadszetel in het Groningse stadhuis. Vooral op de rechterflank is het dringen.
Het is pakweg 200 meter lopen van Martinikerkhof 12 naar Grote Markt 1. Maar politiek steekt er traditioneel een wereld tussen het bestuur van de provincie en de stad.
De afstand is tijdelijk een stuk korter nu de gemeenteraad geregeld in het provinciehuis vergadert vanwege de verbouwing van het stadhuis. Het een heeft vast niks te maken met het ander, maar omgekeerd proberen bij de komende verkiezingen opvallend veel politici uit de Groninger Staten óók een zetel in de raad te bemachtigen.
Pionier PVV krijgt navolging met ‘dubbelen’ in raad en Staten
PVV-fractieleider Ton van Kesteren was daarin de afgelopen vier jaar al een pionier. Hij zat in Staten en raad, en daarnaast ook nog in de Eerste Kamer. Na jaren balanceren met de tijd draagt hij het stokje voor de komende raadsverkiezingen over aan zijn collega-Statenlid Dennis Ram. Die is deze ronde de lijsttrekker en hoopt naast het provinciehuis ook de raadszaal te veroveren.
In het kielzog van de PVV gaan nu ook Statenleden Daniël Osseweijer (nummer 2 op de lijst van Forum voor Democratie) en Robert Pestman (lijsttrekker voor de FvD-afsplitsing Belang van Nederland) op 16 maart op voor een raadszetel. Aan het andere eind van het politieke spectrum doet Statenlid Leendert van der Laan dat als lijsttrekker voor de Partij voor het Noorden.
Bekend speelveld voor sommigen, voor anderen onontgonnen gebied
Voor sommigen is de raadszaal al een bekend speelveld. Dennis Ram was in het stadhuis al plaatsvervanger van partijleider Van Kesteren, net als overigens nummer 2 op de PVV-lijst Kelly Blauw. Ook PvhN-Statenlid Van der Laan kent de politieke arena in de stad, opmerkelijk genoeg als woordvoerder namens de Stadspartij. Hij hoopt nu op een zelfstandig debuut voor zijn eigen partij.
Maar voor Forum voor Democratie en Belang van Nederland (BVNL) is de Groningse raad nog onontgonnen gebied. Daarmee wordt het dringen op de rechterflank. Statenlid Robert Pestman presenteert zijn BVNL als een ‘klassiek liberale partij’, maar zijn partijleider en Kamerlid Wybren van Haga profileerde zich in de coronapandemie als een ‘hardline’ antivaxer en pleitte deze week in het Oekraïne-debat nog als enige naast FvD en PVV tegen sancties voor Rusland.
Enthousiast op Twitter over antivaxers en complotdenkers
Bij de FvD haalde Daniël Osseweijer, nummer 2 achter de politiek nog onbeschreven lijsttrekker Sander van den Maagdenberg, als Statenlid vooral de publiciteit door zijn Twitter-account. Daarop deelt hij enthousiast berichten van antivaxers, complotdenkers en Holocaustontkenners. De Leidse onderzoeker en universitair docent Peter Burger betitelde dat recent in Dagblad van het Noorden als het ‘witwassen’ van extremisme en antisemitisme.
In het stadhuis zit niet iedereen erop te wachten dat de raad, nu al versnipperd over twaalf partijen, juist vanuit die hoek van het politieke spectrum nog verder wordt aangevuld. ‘In extreemrechts gelul kun je niet wonen’, tweette PvdA-wethouder Carine Bloemhoff vorige maand toen het deelnemersveld voor de komende stembusstrijd duidelijk werd. Het kwam haar op Twitter op een scheldkanonnade te staan van aanhangers van de nieuwkomers op rechts.
Nieuwkomers wegzetten als extreemrechts? ‘Kwetsende framing’
Even krachtig, maar in aanzienlijk nettere bewoordingen, protesteerden BVNL-voorman Pestman en PVV-lijsttrekker Dennis Ram tegen Bloemhoffs aanval. Zij voelen zich onterecht weggezet in de extreemrechtse hoek. ‘Kwetsende framing’, reageerde Pestman, die in 2019 voor FvD in de Staten werd verkozen, maar eind 2020 met de partij brak toen leider Thierry Baudet niet optrad tegen antisemitische uitlatingen in zijn jongerenafdeling.
Afgaande op de partijprogramma’s berijden de nieuwkomers op rechts straks dezelfde stokpaardjes in de raad als nu in de Staten − áls ze worden verkozen. Allemaal zijn ze sceptisch over de opwarming van de aarde, faliekant tegen zonneparken, windmolens en andere ‘(groen)linkse hobby’s’ en ze vinden al snel dat de belangen van autochtone Nederlanders worden ‘verkwanseld’ voor ‘politiek correct woke-denken’.
Partij van ex-Statenlid PVV is buitenbeentje onder debutanten
Een buitenbeentje is in dit verband de Partij van de Zuinigheid. Opgericht door Ronald Kaatee, voormalig Statenlid voor de PVV maar na onenigheid met Van Kesteren uit de partij gestapt. Op grond van dat verleden ligt het voor de hand om ook zijn nieuwe partij op rechts te placeren, maar zelf benadrukt de communicatiemedewerker van de Natuur- en Milieufederatie Groningen dat de PvdZ juist ver wil blijven van de klassieke links-rechtsvergelijking.
Wat de PvdZ van Kaatee − zelf als tweede gerangschikt op de kieslijst van de partij − nog wel gemeen heeft met zijn gewezen politieke geestverwanten, is een grondige weerzin tegen windmolens en biomassacentrales. Maar de energietransitie op zich is dan juist weer wel een van de speerpunten die de partij over het voellicht brengt onder aanvoering van lijsttrekker Carlos Bril, een masterstudent theoretische natuurkunde aan de Rijksuniversiteit Groningen.
Tegen herindeling van Haren, voor jaarlijkse ‘keppeltjesdag’
Ook voor het overige biedt het partijprogramma een ruime keus aan niet per se linkse, maar − inderdaad − ook niet per se rechtse standpunten. Vóór het terugdraaien van de herindeling met Haren, tégen het almaar uitdijen van de stad. Voor referenda en volksraadplegingen, tegen dure vervanging van De Oosterpoort en nieuwbouw voor sportcentrum Kardinge. En, misschien wel de opmerkelijkste: voor een jaarlijkse ‘keppeltjesdag’ in de raad en tegen het serveren van ‘het vlees van levend gekookte varkens’ in het stadhuis.
'Dubbelmandaat': Ongebruikelijk, maar wel te begrijpen
Politici die zowel een rol in Provinciale Staten hebben als in het gemeentebestuur. Is dat nou wel zo’n goed idee?
Zo’n ‘dubbelmandaat’ is ongebruikelijk maar niet verboden, zegt professor Michiel Herweijer, bestuurskundige aan de Rijksuniversiteit Groningen. Bij de meeste partijen geldt het als onwenselijk. Immers: de provincie houdt ook toezicht op de financiën en veel andere beleidsterreinen van de gemeenten.
Michiel Herweijer. Foto: RuG
,,Dan loop je het gevaar dat de slager zijn eigen vlees keurt’’, zegt Herweijer. Partijen die op beide fronten daadwerkelijk meebesturen, kunnen daarom beter niet dezelfde politici aan beide kanten van de scheidslijn neerzetten. ,,Collegepartijen kunnen daardoor in een onmogelijke spagaat belanden.’’
Ter illustratie wijst Herweijer op de hevige politieke strijd over de herindeling van de gemeente Haren bij Groningen en Ten Boer. ,,Daarin was een bestuurspartij als D66 in de Harense raad fel tegen, maar in provinciale staten juist voor. Als je in zo’n situatie mensen met een dubbelmandaat hebt, kun je zware botsingen krijgen.’’
Dat risico is echter klein bij aanstormende partijen als PVV, FvD, BVNL of de Partij van het Noorden, ziet de Groningse bestuurskundige. Als ze al een plek in de gemeenteraad bemachtigen, zullen ze toch niet meteen doorstoten naar het college. ,,Als je in de oppositie zit, hoeft er uit zo’n dubbelmandaat niet per se bloed te vloeien.’’
Sterker: het is zelfs wel te begrijpen dat zulke partijen kandidaten naar voren schuiven die al op een ander niveau hebben bewezen betrouwbaar en loyaal te zijn, zegt Herweijer. ,,Juist beginnende partijen hebben vaak nog te maken met een wervingsprobleem. Kijk naar Emmen waar de PVV de raad binnen kwam met allemaal nieuwe mensen die binnen de kortste keren weer wegliepen. Of neem de uittocht van de mensen die Baudet rond zich had verzameld. Dat je dat dan probeert te vermijden met een keus voor het bekende snap ik wel.’’
