Tom van der Lee vrijdag bij de presentatie van het rapport van de parlementaire enquête gaswinning in Zeerijp. Foto: Corné Sparidaens
Waarom is er nooit voor gekozen om Groningers een korting te geven op het gas uit Groningen? Wie maakte de keuze bij het ministerie van Financiën om af te zien van de stikstoffabriek bij Zuidbroek? Hoe verklaart u dat minister-president Mark Rutte zich de ernst en urgentie ruim vijf jaar onvoldoende realiseert?
Het is een kleine selectie uit het pakket van honderden vragen die Tweede Kamerleden schriftelijk hebben gesteld aan de parlementaire enquêtecommissie gaswinning Groningen. Dit ter voorbereiding op een groot debat in Den Haag komende woensdag en donderdag over het snoeiharde rapport ‘Groningers boven gas’ met de commissie. In deze vijf vragen leggen we het aan je uit wat de bedoeling precies is.
Wat is er aan de hand?
24 februari presenteerde de enquêtecommissie gaswinning Groningen haar rapport ‘Groningers boven gas’ in Zeerijp. De conclusies en aanbevelingen in de vijf boeken (in totaal 1959 pagina’s) logen er niet om. De belangen van de inwoners van Groningen zijn, na ruim zestig jaar gaswinning uit het Groningenveld, stelselmatig ondergesneeuwd bij andere belangen en de ernst van de problemen in Groningen werden structureel onderschat. Financiën waren geruime tijd dominanter in de besluitvorming dan de veiligheid van Groningers.
Nu gaat de Tweede Kamer in debat met de zeven leden van de enquêtecommissie. Het debat staat gepland in de plenaire zaal van de Tweede Kamer voor woensdag 12 en donderdag 13 april in Den Haag. In aanloop naar deze gedachtewisseling tussen het parlement en de commissie dienden Kamerleden al een set van 236 vragen in. En eigenlijk zijn het 318 vragen, want binnen de ingediende vragen staan soms meerdere vragen.
Er wordt bijvoorbeeld gevraagd aan commissievoorzitter Tom van der Lee en zijn mede-commissieleden hoe de ereschuld aan Groningen moet worden ingelost, op ,,welke punten de Kamer onjuist, onvolledig en onzorgvuldig is geïnformeerd” en of Van der Lee ,,inzicht kan geven in de feiten waarop het gevoel van Groningen is gebaseerd dat de provincie een wingewest is geweest”. Als het goed is, worden de schriftelijke vragen woensdag beantwoord. Aan de hand daarvan volgt het debat.
Waarom vragen de Tweede Kamerleden soms naar de bekende weg?
Het valt op dat een deel van de gestelde vragen wel veel weg hebben van het intrappen van een open deur. Dat je bijna denkt: heeft de vragensteller het rapport überhaupt gelezen? En soms zitten er ook gewoon luie vragen tussen. Want waarom zouden Tweede Kamerleden vragen wie in 1994 de minister van Economische Zaken was? Even googelen levert het antwoord net zo makkelijk op: Koos Andriessen (CDA) en daarna vanaf 22 augustus 1994 Hans Wijers (D66).
Ook worden best veel vragen gesteld over de rol van D66-politica en minister Kajsa Ollongren, terwijl haar rol in het geheel relatief klein was. Het lijkt in die zin toch wel wat op dat er via de vragen partijpolitiek wordt gespeeld. Datzelfde zou je kunnen denken van een vraag hoe de commissie kijkt naar het ,,niet ingrijpen van premier Mark Rutte in relatie tot zijn contacten met Shell?” Alleen controleren wie de vragen heeft gesteld kan niet, want alle parlementsleden mogen de vragen anoniem indienen bij de griffier.
Wat is dan eigenlijk de noodzaak van dit debat?
Daar valt over te twisten. Maar vanuit Den Haag klinkt het dat het standaard is na afloop van een parlementaire enquête dat de Tweede Kamer (het hoogste orgaan van ons land) debatteert met de commissie. Ook kunnen Kamerleden het gebruiken om stevige uitspraken ‘wit te wassen’ als commissievoorzitter Van der Lee het eens is met een bepaalde stelling. Als hij het, namens de enquêtecommissie zegt, weegt dat als signaal toch zwaarder dan wanneer een individuele fractie deze opvatting heeft.
Het zou ook goed kunnen dat dit komende debat het moment is waarbij de Tweede Kamer zichzelf een spiegel voorhoudt. Meerdere volksvertegenwoordigers zeiden al dat de Tweede Kamer heeft gefaald rond Groningen. De enquêtecommissie zelf concludeerde ook al dat de Tweede Kamer eigenlijk nooit het verschil (in het voordeel van Groningen) heeft kunnen maken. Haar controlerende functie voerde het parlement nooit goed uit. Daarnaast zorgden coalitieafspraken er ook voor dat het parlement eerder lam dan leeuw was.
Verantwoordelijk staatssecretaris Hans Vijlbrief (mijnbouw, D66) heeft aangekondigd dat het kabinet na de meivakantie (duurt tot en met 7 mei) met een inhoudelijke reactie komt op het harde rapport. Daarna zal de Tweede Kamer debatteren met [een deel van] het kabinet. Dit zal een politieker debat worden dan die van komende week waarbij de vertrouwensvraag ongetwijfeld op tafel zal komen te liggen. Premier Mark Rutte (VVD) en Vijlbrief zullen dan sowieso aanwezig zijn. Wanneer dit debat plaatsvindt is nog onduidelijk.
Dit is wel zo’n belangrijk rapport en debat. Alle fracties van de Tweede Kamer hebben zich zeker al aangemeld?
Nou nee. De partijen die vinden dat de gaswinning in Groningen hervat moet worden (Forum voor Democratie, JA21 en Groep van Haga) nog niet. Maar ook de SGP, BIJ1 en de eenmansfracties Omtzigt en Gündoğan ontbreken nog op de sprekerslijst.
Oh ja, en om antwoord te geven op de allereerste vraag van dit verhaal: die korting, de zogeheten Noordenkorting, is in 2004 geschrapt vanwege het vrijgeven van de energiemarkt.
