Terug naar het land van boer Boon in Kolham, waar de gaswinning ooit begon. 'Soms zagen we het licht van de waakvlam en zeiden we: er brandt weer een kaarsje'
Martin Berg pacht nu de grond van Boon, waar ooit de eerste gasboring plaatsvond Foto: Duncan Wijting
Na zestig jaar boren is de gaskraan in Groningen dicht. Terug naar het land van boer Boon in Kolham, de plek waar het allereerste gas werd gewonnen. ,,We zullen het zonder moeten doen.”
Niets herinnert hier aan de eerste boring in 1959. Niets herinnert aan het historische moment waarop de Nederlandse Aardolie Maatschappij, op het land van boer Kees Boon, de gasbel van Slochteren ontdekte.
In Kolham, langs de A7, staat een oude witte schuur. Wie ervan weet, kan de plek daaraan herkennen. Een schuur die zo eenzaam in het akkerland staat dat hij een gewild doelwit is van graffitispuiters. Twee olijke vosjes aan de voorzijde, verder vooral veel letters.
Voor die schuur stond boer Boon toen hem op camera over de miljardenvondst op zijn land werd gevraagd: ‘Bent u nu de rijkste man van Nederland?’
,,Nee, nee.” De boer, keurig gekleed met geruite pet en bijpassende das, schoot in de lach.
,,Och nee.”
Op de schuur zit net een nieuw dak. Binnen liggen de strobalen hoog opgestapeld. Aan de achterkant werken twee jongemannen in een hoogwerker de randen van het dak af.
Of zij weten welke historische gebeurtenis hier ooit heeft plaatsgevonden? Geen idee, schudt de een zijn hoofd. Ze komen hier niet vandaan. Bij de ander gaat een lichtje op: ,,De eerste gasboring!”, schreeuwt hij triomfantelijk naar beneden.
‘We hebben er zo veel aan te danken’
,,Dat zal ik hem wel een keer verteld hebben”, zegt akkerbouwer Martin Berg. Sinds het overlijden van Kees Boon pacht de familie Berg het land en de schuur van de erfgenamen van de boer.
‘Oom Kees’, noemde Berg hem. De families kenden elkaar goed. ,,Boon was een grootgrondbezitter. Zijn familie had ooit veel ruig land gekocht in de Veenkoloniën en ontgonnen. Hij zat niet zelf op trekker hoor.”
We hebben het lang goed gehad met dat gas, blikt Berg terug. ,,We hebben er zo veel aan te danken. De stormvloedkering, onze wegen, wat al niet meer? We zullen het nu zonder moeten doen. Daar word ik wel een beetje somber van.”
Als ze nou gewoon die schadeafhandeling goed hadden geregeld, dan hadden ze wat Berg betreft best gecontroleerd kunnen doorpompen. ,,In ieder geval voor eigen gebruik in Nederland. Nu moeten we alles uit het buitenland gaan halen. En al die installaties die je bij het oud-ijzer zet. Wat een kapitaalvernietiging.”
De eerste installatie op het land van Boon heeft Berg nooit gezien. ,,Die was al weg voordat ik daar rondliep.” Kees Boon zelf zei eigenlijk nooit veel over de NAM en die eerste boring. ,,Alleen in dat filmpje dat ze ooit van hem maakten. ‘U zult wel rijk zijn.’ Nou dat was niet zo. Er is hier ook niets van overgebleven eigenlijk. Alleen de weg van Kolham naar Buitenhuizen die naar de boorlocatie ging.”
‘Heel schrijnend wat er hier met de mensen is gebeurd’
Die weg, een zandpad, loopt over het voormalige land van boer Boon, langs de witte schuur, langs de zonnepanelen die op een deel van het land zijn neergezet. Tussen de panelen scharrelen schapen, er rijdt een auto van de ongediertebestrijder Marco Kuiper uit Zuidlaren.
,,Anders knagen ze die kabels door hè”, zegt Kuiper. Hij komt hier regelmatig, maar van die eerste gasboring wist hij niets. Van de gevolgen van gaswinning weet hij dan wel weer alles, want de schade reikt tot in Drenthe. ,,Ook ik heb scheuren in mijn huis. In Zuidlaren komt het vooral door verzakking.”
Kuiper is blij dat de gaskraan dichtgaat. ,,Heel schrijnend wat hier met mensen is gebeurd. Als je jong bent kun je nog weg uit zo’n huis, maar niet als je hier bent geboren en getogen.”
Hij draait zich om, moet weer aan het werk. Bestrijding gebeurt niet meer met gif – mag niet – maar via elektrocutie. De knagende muizen kan Kuiper op afstand in de gaten houden, ze zijn te volgen via bewegingssensoren.
Gas of geen gas, de moderne tijd blijft het land van boer Boon veroveren.
Henk en Baukje Westerveld wandelen vaak over het voormalige land van boer Boon. Foto: eigen foto
‘Soms zagen we het licht van de waakvlam’
Langs de zonnepanelen, over de zandweg die ooit naar de boortoren liep, wandelt een ouder echtpaar met twee Duitse herders. Weten zij misschien wat voor bijzondere gebeurtenis hier heeft plaatsgevonden? Ze denken na, schudden het hoofd. ,,Is hier niet ooit een vliegtuig neergestort in de oorlog?’’
Vroeger woonden Henk en Baukje Westerveld hier in de buurt, vlakbij de NAM-installatie in Froombosch. In een vrijstaand huis, waar ze Duitse herders fokten. Dit zijn de laatste twee die ze nog hebben. Oudjes. Ook al wonen ze nu in ‘een wijk’ in Sappemeer, ze wandelen hier nog bijna elke dag.
,,Wij woonden op 80 meter van een boorinstallatie”, zegt Henk. ,,Soms zagen we het licht van de waakvlam en zeiden: hee, er brandt weer een kaarsje.’’
Ze hebben een dubbel gevoel over het stoppen van de gaswinning. Baukje vreest dat het dichtdraaien van de gaskraan zal leiden tot meer armoede. ,,Die gasprijzen zijn nou al zo hoog.’’ Ze kijkt met afkeer naar de zonnepanelen naast het pad. ,,Nu moeten we het hebben van die zonneparken en die draaidingen. Dat komt natuurlijk niet goed.”
Zelf hebben ze nauwelijks een trillinkje gevoeld, zegt Henk. ,,We hadden wel wat schade, maar dat is allemaal netjes opgelost. Maar ja, daar bij Loppersum is het natuurlijk veel erger.”
‘Toch wel een sensationeel gevoel’
Boer Boon is nooit rijk geworden van de gaswinning. Nederland wel, maar die tijden zijn definitief voorbij. Van de allereerste boring rest niet veel meer dan een zandweg. En een filmpje.
‘Wat voor gevoel was het eigenlijk dat onder uw grond de rijkste bel ter wereld werd ontdekt?’, vroeg de interviewer aan Kees Boon.
,,Nou”, zei Boon. ,,Dat was toch wel een sensationeel gevoel.”
