De vroegere Strokartonfabriek De Halm kan alleen worden behoed voor sloop als de gemeenteraad het pand (uit 1913) op de lijst met karakteristieke panden zet. Foto: Geert Job Sevink
Strokartonfabriek De Halm in Hoogkerk gaat niet tegen de vlakte. De gemeente Groningen wil het aanzicht en delen van deze historische blikvanger redden.
De gemeente Groningen verzoekt de provincie geen sloopvergunning af te geven. Na rijp beraad wordt het gebouw cultuurhistorisch en maatschappelijk als te belangrijk bestempeld om verloren te laten gaan. Verpakkingsconcern Solidus wil af van De Halm dat op het bedrijfsterrein staat en sterk in verval is geraakt. Daarbij wordt gewezen op afbrokkelend en vallend bouwmateriaal.
Monumentale status
Wethouder Rik van Niejenhuis (PvdA, Wonen) koerst op behoud van het fabriekscomplex. Hij kondigde woensdag nieuw onderzoek aan naar de staat waarin het gebouw verkeert. Ook worden stappen gezet om De Halm de status van gemeentelijk monument te geven. Als die toekenning er is, mag het niet worden afgebroken. ,,We hebben gemerkt dat inwoners van Hoogkerk zich identificeren met de historie van het gebouw. Ze erkennen het als de oorsprong van hun woonplaats’’, zegt Van Niejenhuis.
Hoendiep groot pluspunt
In 1913 richtten 258 leden de Coöperatieve Stroocartonfabriek De Halm in Hoogkerk op. Dat gebeurde op een terrein bij vaarwegen en een spoorlijn. Omdat voor de productie van karton een grote hoeveelheid vers water nodig is, bleek de nabijheid van het Hoendiep een groot pluspunt. Op het fabrieksterrein werden honderd woningen gebouwd voor arbeiders die elders werden geworven. Het gehele terrein besloeg 26 hectare.
Erfgoedclubs roeren zich
De afgelopen weken ontstond verzet tegen het verstrekken van een sloopvergunning. Erfgoedorganisaties Bond Heemschut en het Cuypersgenootschap riepen de gemeenteraad op een stokje te steken voor de sloop. Diverse partijen vroegen het college van burgemeester en wethouders zich in te zetten voor behoud van De Halm. Een petitie uit 2021 ging, toen eveneens over sloop werd gesproken, opnieuw rond in Hoogkerk.
,,Het is historisch gezien een mooi ensemble met een arbeiderswijk. Een van de eerste die zo compleet werd gerealiseerd en er nog is’’, zegt wethouder Rik van Niejenhuis (PvdA. Wonen). ,,De fabriek is constructief slecht. Ooit zei de gemeente dat het niet te behouden was. Maar de geschiedenis moet zichtbaar blijven, ook al weten we dat behoud ingewikkeld is.’’
Gebouw in zeer slechte staat
Al eerder bekeek de gemeente of De Halm te herstellen valt. Uit onderzoek door de Monumentenwacht bleek tien jaar geleden al dat het gebouw in zeer slechte bouwkundige staat verkeert. Wind- en waterdicht maken van het fabriekscomplex zou 600.000 euro kosten. Dit bedrag zal op dit moment veel hoger liggen.
Op dit moment is het niet veilig om de binnenkant van het gebouw van dichtbij te inspecteren. Het gebouw moet eerst gestut en gestempeld worden. Vanwege de hoge kosten van het fysiek stutten en stempelen wil de gemeente het onderzoek in het gebouw met een drone laten uitvoeren. De buitenkant kan met behulp van een rolsteiger worden onderzocht.
Herbestemming twijfelachtig
Van Niejenhuis wil geen hoge verwachtingen wekken als het gaat om een nieuwe bestemming voor De Halm. ,,Op korte termijn denken we dat die niet kansrijk is, al hebben zich wel ontwikkelaars gemeld. Het gebouw ligt op het terrein van het verpakkingsbedrijf en vlakbij de Suikerfabriek van Cosun Beet. Dat is erg onhandig. Permanente bewoning op deze plek is ook uit oogpunt van veiligheid onmogelijk.’’
Hoe verder?
Het gevelonderzoek is deze zomer klaar. Voor de toekomst van De Halm stelt de gemeente Groningen enkele scenario’s op. Deze worden eind dit jaar voorgelegd aan de gemeenteraad. Van Niejenhuis: ,,We gaan graag in gesprek met partijen die een toekomst zien voor dit karakteristieke fabriekscomplex en zich daarvoor willen inspannen.’’
