Hoogleraren zijn verbijsterd over door het rijk bestelde steunbrief provincie Groningen: 'Gedeputeerde Henk Staghouwer laat zich voor het karretje van de minister spannen'

Het ministerie had daarnaast de ondersteuningsbrief, ondertekend door gedeputeerde Henk Staghouwer (provincie Groningen, ChristenUnie) en voorzitter van het Versterkingsoverleg Groningen (VOG), al in bezit terwijl andere VOG-leden er nog over moesten vergaderen.

Waarschuwingen die een provinciale ambtenaar vooraf gaf dat dit echt niet kon, werden op het provinciehuis in de wind geslagen. In het VOG zitten burgemeesters en wethouders van de vijf Groningse aardbevingsgemeenten en de provincie.

Volgens hoogleraren staats- en bestuursrecht is de hele gang van zaken ongehoord. Professor Wim Voermans (Universiteit van Leiden) noemt het een voorbeeld van de ‘oude en vooral verkeerde bestuurlijke cultuur’.

Het verzoek om provinciale steun kwam ruim een week voor een debat in de Tweede Kamer op 16 juni over de Tijdelijke wet Groningen, die ook wel versterkingswet wordt genoemd. Uit documenten die opvroeg via de Wet openbaarheid van bestuur (Wob) komt naar voren dat demissionair minister Blok (EZK) niet kan wachten tot de ondersteuningsbrief binnen is. Tweede Kamerleden zijn namelijk kritisch over zijn plan om twee door het parlement aangenomen wetswijzigingen in de Tijdelijke Wet Groningen niet uit te voeren.

Die wijzigingen in de versterkingswet regelen juist dat inwoners van de provincie Groningen recht hebben op juridische bijstand en dat zij bij de versterking van hun eigen huis zelf de regie kunnen houden. Volgens Blok zijn de wetswijzigingen onwerkbaar en zit er geen financieel eind aan.

Maatschappelijke organisaties - zoals de Groninger Bodem Beweging, het Gasberaad en de Agrarische Tafel - vinden het schrappen niet in het belang van de inwoners van Groningen. Zo mailt voorzitter Koos Wiersma van de Agrarische Tafel aan Staghouwer dat hij er grote moeite mee heeft dat de provincie Groningen het accepteert dat de wet wordt ingevoerd zonder de aangenomen amendementen. ‘Voor de inwoners en boeren in het aardbevingsgebied is het van het grootste belang dat deze amendementen integraal met de wet van kracht worden’.

Desondanks schrijft Staghouwer in juni namens de provinciale bestuurders dat het belangrijk is dat de versterkingswet er zo snel mogelijk komt. De wetswijzingen kunnen, wat de regio betreft, wel geparkeerd en later meegenomen worden. Saillant is dat de steunbrief niet op eigen initiatief is geschreven, maar is besteld door het ministerie van EZK.

Dit wordt bevestigd door bronnen. ‘Voor de behandeling in de Tweede Kamer vroeg EZK inderdaad steun vanuit de regio omdat het anders leek of de minister niemand een plezier deed met de wet’, laat directeur Johan Koopmans van de provincie Groningen bijvoorbeeld weten. Hij stelt achteraf dat de brief ‘zeer gewaardeerd werd’ door EZK.

Uit die documenten komt ook naar voren dat ambtenaren van de provincie Groningen op z’n minst overwegen om het rijk zelf input te laten leveren voor de inhoud van de ondersteuningsbrieven waar het rijk zelf om vraagt.

Hoogleraar Voermans, die de interne communicatie heeft bekeken, noemt de gang van zaken onbestaanbaar. ,,De minister probeert er alles aan te doen om twee amendementen, die gasboringsslachtoffers het leven wat eenvoudiger moeten maken, buiten het normale democratische wetgevingsproces buiten werking te stellen. En als het demissionair minister Blok dan duidelijk wordt dat hij dit niet zo maar kan doen, drukt hij gewoon door en bestelt hij via een lelijk opzetje een brief bij Gedeputeerde Staten van Groningen.”

Voermans noemt het kwalijk dat gedeputeerde Staghouwer zich ‘als een soort loopjongen heeft laten lenen om de Tweede Kamer te bespelen’. ,,En dat in een zeer gevoelig dossier waarbij de ondersteuningsbrief wordt gebruikt om de Tweede Kamer onder druk te zetten. Dit gaat weinig goed doen voor het vertrouwen dat Groningers zouden mogen hebben in de centrale en provinciale overheid die hier onder een bestuurlijk hoedje lijken te spelen. Dit soort listen en lagen kan gewoon niet.”

Hoogleraar bestuursrecht Herman Bröring van de Rijksuniversiteit Groningen (RUG) noemt de bestelde brief ‘om meerdere redenen stokongelukkig’. ,,Er wordt steun gegeven aan een ongrondwettige regeringsopvatting over aangenomen amendementen en de brief is gepostdateerd. Dat geeft er blijk van dat Staghouwer zich voor het karretje van de minister heeft laten spannen.”

Volgens Bröring neemt de gedeputeerde daarnaast zijn collega’s in de regio niet serieus door hen te passeren. ,,De gang van zaken illustreert dat het provinciebestuur soms meer op de hand is van EZK dan van de inwoners van Groningen. Je vraagt je af wat daarachter schuil gaat.”