Al voor de andere bestuurders uit het aardbevingsgebied erover hebben besloten, stuurt gedeputeerde Henk Staghouwer (ChristenUnie) in juni een steunbrief naar demissionair minister Stef Blok (Economische Zaken). Blok heeft zelf om die brief gevraagd en Staghouwer levert zonder twijfels. Een reconstructie over hoe dit kon gebeuren.
Henk Staghouwer is woedend. Het is maandag 14 juni, 16.14 uur, en de gedeputeerde heeft net gehoord dat de brief die hij naar het ministerie van Economische Zaken en Klimaat (EZK) heeft gestuurd op straat ligt.
En dat was niet de bedoeling.
Staghouwer heeft een probleem. Hij heeft in de brief als voorzitter van het Versterkingsoverleg Groningen (VOG) zijn steun betuigd aan demissionair minister Stef Blok (EZK). Die wil twee aangenomen wetswijzigingen in de versterkingswet niet meenemen. Maar de medebestuurders uit het aardbevingsgebied met wie Staghouwer in het VOG zit, hebben er nog niets van kunnen vinden. Laat staan dat ze ermee hebben ingestemd.
Die amendementen, wijzigingen op de Versterkingswet, zijn ingediend door Tweede Kamerlid Sandra Beckerman (SP). Inwoners van het aardbevingsgebied in Groningen kunnen ze goed gebruiken. Ze regelen dat gedupeerden juridische bijstand en financieel advies krijgen en zelf de versterking van hun huizen kunnen regelen. Maar die aanpassing komt Bas van ‘t Wout, minister van EZK voor Stef Blok, niet uit. Hij vindt het ‘financieel onuitvoerbaar’. Zijn vervanger Blok neemt die lijn over.
Het plan om de wet zonder de aangenomen wijzigingen in te voeren, komt de minister op veel kritiek te staan. Hoogleraar Staats- en Bestuursrecht Wim Voermans van de Universiteit Leiden noemt de gang van zaken ‘ongehoord’. Bureau Wetgeving, de ondersteuningsdienst die de Tweede Kamer adviseert over wetten en het opstellen van voorstellen, concludeert dat de minister de Tweede Kamer ‘buitenspel’ zet.
Beckerman laat het er dan ook niet bij zitten en vraagt een debat met de minister aan. Die heeft de Tweede Kamer nog niet overtuigd van zijn plan om de wet zonder de twee wijzigingen in te voeren. Ook weet Blok dat maatschappelijke organisaties het parkeren van de wetswijzigingen niet goedkeuren. Zo noemde het Groninger Gasberaad het plan van van de minister ‘fundamenteel onjuist’. Steun kan Blok dus goed gebruiken. En al helemaal uit Groningen.
Een dag te vroeg
Den Haag vraagt, Staghouwer draait, blijkt uit documenten die zijn verkregen via de Wet openbaarheid van bestuur (Wob) en gesprekken met betrokkenen. Alleen brengt het ministerie de steun, op briefpapier van de provincie Groningen en met de handtekening van Staghouwer, een dag te vroeg naar buiten. De andere bestuurders uit het aardbevingsgebied hebben hier nog niet eens over vergaderd. Laat staan dat zij er mee akkoord zijn gegaan.
Vlak voordat Staghouwer te weten komt dat zijn brief al op straat ligt, krijgt Johan Koopmans, al ruim twintig jaar directeur van de provincie Groningen, een appje van een collega. Het is maandag 14 juni, 15.54 uur, als hij leest dat ‘Henk nu vanzelfsprekend in een lastig parket zit’. Twee minuten later reageert Koopmans: ‘Och Jezus’.
Dat Henk Staghouwer in een lastig parket zit, is nog zacht uitgedrukt.
Want de brief is helemaal niet op eigen initiatief geschreven, zal directeur Koopmans later bevestigen aan . En waarschijnlijk was dit ook niet de eerste keer, blijkt uit een mail van 1 februari. Op die dag krijgt Johan Koopmans een mail met een bijlage ‘voorstel voor adhesiebetuiging aan het ministerie EZK’. ‘Ik weet niet of EZK/rijk nog voornemens is input te leveren, maar het lijkt mij dat het stuk voorziet in hetgeen is gewenst’, stuurt een ambtenaar hem dan.
Steun uit Groningen
Het verzoek voor het schrijven van juni komt tien dagen voor het debat. Een week voordat Staghouwer in de problemen komt, stuurt een ambtenaar van de provincie een mail naar drie collega’s. Het is maandag 7 juni, 17.03 uur. Directeur Koopmans vraagt om ‘zo snel mogelijk een ondersteunende brief op te stellen over het voornemen van de ministers van EZK en BZK om de versterkingswet gefaseerd in werking te laten treden’. De twee wetswijzingen van Beckerman kunnen volgens de medewerker prima weggelaten worden.
In Den Haag wordt met smart op de steun uit Groningen gewacht. De dagen nadat het verzoek om ruggensteun gedaan is, vraagt het ministerie herhaaldelijk aan de provincie of de brief al klaar is, blijkt uit meerdere mails en appberichten.
Maandag 14 juni, 10.50 uur, krijgt een ambtenaar van de provincie twijfels over de gang van zaken. Bureauhoofd gaswinning Foppe Voogd reageert op een verzoek om de conceptbrief alvast te sturen in briefvorm met een handtekening van Staghouwer. ‘In briefvorm lukt nog wel, maar een handtekening zetten, voorafgaand aan de besluitvorming lijkt me bepaald niet chique en onnodig. Die wordt morgen na het VOG gezet’, mailt Voogd.
Zijn waarschuwing wordt terzijde geschoven door Koopmans. ‘Maar daarvoor hebben ze toch hun mandaat genomen? Brief moet vandaag in Den Haag op route ter voorbereiding van het Kamerdebat’, mailt hij om 11.5 uur.
Voor de zekerheid vraagt Voogd het toch nog maar even zelf aan Staghouwer. ‘Henk, een spoedvraag, vind je het goed dat ondersteuningsbrief aangaande de wet met jouw handtekening eronder naar het rijk gaat, vandaag? Morgen staat het op de agenda van het VOG, maar Johan meent dat je dit als bestuurder kan doen’, appt hij om 12.16 uur naar de gedeputeerde.
Twee minuten later, het is nog steeds maandag 14 juni, stuurt Staghouwer een bericht terug dat het kan. Voogd bedankt hem voor de snelle reactie. De brief kan richting Den Haag.
Appje
Daar wordt verheugd gereageerd op de steun uit Groningen. Een minuut nadat de provincie Groningen om 13.59 uur de brief heeft verstuurd, stuurt een ambtenaar van het ministerie een appje naar een collega: ‘De brief is binnen’. ‘Yes’, reageert die. Tien minuten later stuurt een woordvoerder van het ministerie de verklaring naar en RTV Noord.
Al snel krijgt directeur Koopmans een appje van een ambtenaar dat EZK de ondertekende brief van Staghouwer linea recta heeft doorgestuurd naar de media. De ambtenaar vraagt of Koopmans navraag kan doen bij EZK en ‘of het nog teruggehaald kan worden’.
Daarvoor is het te laat. Boze telefoontjes vanuit Groningen naar Den Haag volgen. ‘Staghouwer boos dat de brief naar de media is gestuurd’, appt een ambtenaar van EZK om 16.14 uur naar de woordvoerder van het ministerie.
De leden van het VOG zijn dan nog steeds niet op de hoogte van de brief die hun voorzitter namens hen heeft gestuurd. Om 16:51 uur krijgen alle leden - onder wie burgemeester Koen Schuiling van Groningen - een mail van de provincie. Daarin staat dat tijdens het overleg de volgende dag de brief op de agenda staat. De leden krijgen te horen dat ‘de inhoud van de brief in handen is van de pers via het ministerie van EZK’.
Geen reactie
Het ministerie wil ondertussen door. De volgende dag, dinsdag 15 juni, appt om 08.47 uur een ambtenaar van EZK aan een medewerker van de provincie dat hij om 10.00 uur bij de minister zit. ‘Die gaat voorstellen om jullie brief aan de Tweede Kamer aan te bieden. Wat zouden jullie daarvan vinden?’
Op dat bericht komt geen reactie. Aan het einde van de middag geeft Blok toch groen licht: de brief, met steun uit de regio, kan naar de Tweede Kamer.
De volgende dag, woensdag 16 juni, gaat de minister om 19.15 uur in debat met de Tweede Kamer over het schrappen van de twee wetswijzingen. Hij blijft bij zijn punt dat ‘het nu niet meenemen van de amendementen in de wet het snelste duidelijkheid biedt voor de Groningers’.
Het is precies acht minuten over acht als voorzitter Farid Azarkan demissionair minister Stef Blok het woord geeft. Blok is dan sinds twee weken minister van EZK. De bewindspersoon vertelt dat hij ‘het gebied onlangs heeft bezocht’ en ‘bij bewoners thuis is geweest’. Het woord indringend valt. En dan, na luttele minuten spreken, haalt Blok de brief aan.
De brief van Staghouwer. Blok drukt de aanwezige Tweede Kamerleden op het hart dat de regio Groningen ook snelheid wil rond de versterkingswet. ,,Ik voel mij daarin gesterkt door de brief die wij gisteren kregen van het provinciebestuur in Groningen, dat ook aangaf dat ze het belang van urgentie delen.”
Het pleidooi mocht niet baten. De Tweede Kamer gaat - brief van Staghouwer of niet - een week later niet akkoord met het plan om de twee wetswijzigingen in de versterkingswet buiten werking te stellen.
