Stadskanaal wil gezonde jeugd. Daarom maken Nikita (11) en Dania (11) dadelballetjes. En omdat ze lekker zijn

Trots laat Dania (11) een bord vol met kleine balletjes zien, door de witte besprenkeling over de lekkernijen lijkt het bord in kerstsfeer. Wat zijn het? Dadelballetjes, zegt Dania enthousiast. ,,Van amandelen, kokos en pindakaas. O, en met kaneel!’’ Ze heeft ze samen met haar vriendin Nikita (11) gemaakt. ,,Als ze overblijven, mogen we ze meenemen naar huis.’’

Om hen heen zijn klasgenootjes allemaal druk in de weer met het maken van gezonde gerechten. Op de Meester Neuteboomschool in Stadskanaal krijgen de leerlingen kookles. De een maakt gevulde eitjes, de ander een smeersel van bieten en courgettes en verderop wordt een tomaatje met mozzarella bereid.

Het ruikt lekker in de school.

Ja, beaamt Dania, het was best ingewikkeld om de balletjes te maken. ,,Maar ook heel leuk.’’ Ze delen hun gerechtjes graag uit, tot grote dank van de ontvanger: het dadelballetje smaakt uitstekend. Hebben ze er lang aan gewerkt? ,,Vijf minuten’’, zegt Dania. Nikita werpt een blik: ,,Nee, wel vijftien minuten, hoor.’’ Dania: ,,O ja, ongeveer twintig minuten.’’

De kookles is een onderdeel van een van de programma’s die in Stadskanaal lopen om kinderen een gezonde opvoeding te geven. In de gemeente zijn volwassenen vaker dan gemiddeld te zwaar. Volgens cijfers van het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) had in 2020 zo’n 62 procent van de inwoners overgewicht. Stadskanaal wordt in Nederland slechts afgetroefd door Pekela en Oldambt. Veendam en Westerwolde zitten ze dicht op de hielen.

Dania en Nikita zijn niet te dik. Dat houdt Stadskanaal graag zo. De gemeente wil voorkomen dat de huidige jeugd later gezondheidsproblemen krijgt en heeft daar allerlei projecten voor lopen. Maar die projecten moeten goed op elkaar aansluiten en de initiatiefnemers moeten op de hoogte zijn van hoe ze elkaar kunnen versterken.

En juist in het versterken van bestaande plannen is de landelijke organisatie Jongeren op Gezond Gewicht (JOGG) gespecialiseerd. En ook om die ideeën een extra zetje te geven, zodat het project ook daadwerkelijk van de grond komt. Om dit te bereiken wordt iemand aan het werk gezet vanuit de gemeente en JOGG. ,,Het gaat erom dat we met z’n allen werken om de omgeving van kinderen en jongeren gezonder te maken’’, zegt Fatma Kaya van JOGG.

De omgeving gezonder betekent niet alleen dat scholen iets doen, zegt Kaya. ,,Ook als een kind uit school komt, moet hij of zij in een gezonde omgeving zijn. De buitenruimte, sportkantines, thuis: overal waar een kind komt, moet daarover nagedacht worden. Het is een beetje een cliché, maar it takes a village to raise a child’.’’

De focus ligt niet alleen op overgewicht. Water drinken, voldoende nachtrust nemen, veel bewegen, met elkaar praten en bijvoorbeeld minder achter het beeldscherm hangen zijn ook belangrijk om gezond op te groeien. Daarbij is het de truc om de gezondste optie de gemakkelijkste te maken, zegt Kaya. ,,Als je op een station twee schalen neerzet met in de een appels en in de andere donuts, dan pakken de meeste mensen de donut. Maar als je de appels er geschild en gesneden neerzet, is het juist andersom.’’

Een bij JOGG aangesloten gemeente mag zelf bepalen hoe die zorgt voor een gezondere leefomgeving. Inmiddels zijn zo’n tweehonderd gemeenten aangesloten, waarvan zes in Groningen.

Tina Kretschmer is adjunct-hoogleraar aan de Faculteit Gedrags- en Maatschappijwetenschappen van de RUG. Zij deed onderzoek naar JOGG-gemeenten. Ze kon in 2019 niet aantonen dat alle kinderen baat hebben bij het programma. Wel dat het voor armere buurten op langere termijn lijkt te werken. ,,Er is nu geen wetenschappelijk bewijs dat het werkt, we moeten meer onderzoek doen.’’

Bij Dania en Nikita moet het resultaat nog blijken, maar nu zijn de lekkere dadelbolletjes belangrijker. En blijft er iets over om mee te nemen naar huis? Nee hoor, het is smullen.