Vis en peulvruchten zijn goed voor het brein, maar smoothies niet. Deze onderzoekers uit Groningen leggen uit waarom

Hoe meer hersencellen, hoe slimmer je bent. Zo is het toch? Nee hoor, zegt Iris Sommer, hoogleraar psychiatrie van het UMCG. Niet het aantal hersencellen, maar de verbindingen daartussen bepalen hoe je brein presteert. Een cel die niet is aangesloten op het netwerk blijft immers ongebruikt achter. Dat is fijn, want waar het aantal hersencellen van ieder mens genetisch is bepaald en dus niet te veranderen valt, daar heb je wel degelijk invloed op de ontwikkeling van de verbindingen in het brein.

De schakels tussen hersencellen worden steeds opnieuw aangelegd, afhankelijk van hoe het brein gestimuleerd wordt. ,,Ga je bijvoorbeeld totaal ander werk doen, dan zijn daar andere verbindingen voor nodig. Blijf jezelf dus uitdagen en ontwikkelen, daar word je slimmer van”, stelt Sommer.

Er is nog iets wat je kunt doen om je brein te helpen zich te ontwikkelen: met eten en drinken. Om bij het aanleggen van de connecties tussen hersencellen te blijven: daar zijn onder meer onverzadigde vetten voor nodig. Omega 3-vetzuren het liefst, die in vis zitten.

In de wetenschap is nog niet al te veel bekend over wat voeding doet met je brein, maar er zijn wel goede aanwijzingen. Die kennis moet gedeeld worden, vond de Hersenstichting en vroeg Sommer – ze is onder meer bekend als schrijfster van Haperende Hersenen en Het Vrouwenbrein – er een boek over te schrijven. Voed je brein ligt sinds deze week in de boekwinkel. Naast informatie over de werking van het brein en welke voedingsstoffen er op van invloed zijn, staat het vol met gerechten van diëtist Ellen van den Oever (Martini Ziekenhuis) om het slimme eten en drinken in de praktijk te brengen. De opbrengst van het boek gaat naar de Hersenstichting, voor meer onderzoek.

,,Het vertalen van wetenschap naar de praktijk, dat is met eten wel een puzzel”, zegt Van den Oever. ,,Kaviaar en zeewier bijvoorbeeld zijn op zich heel goed, maar dat zijn geen dingen die veel mensen in hun dagelijkse voedingspatroon zullen opnemen.” De juiste hoeveelheden goed eten en drinken kosten bovendien veel uitzoekwerk.

Om nog even bij de vis te blijven: ,,Voor je hersenen is twee keer in de week vis het best, met een maximum van 600 gram”, zegt Van den Oever. Dat is wat meer dan het Voedingscentrum aanbeveelt, maar het gaat de onderzoekers dan ook in de eerste plaats om het brein.

Het westerse dieet, waarin veel bewerkte producten zitten, is voor de hersenen niet bepaald gezond. Veel rood vlees is evenmin goed, maar helemaal geen vlees is ook weer niet oké, want er zitten voor de hersenen belangrijke vitaminen in. Daarom heeft Van den Oever in het boek ook gerechten met kip opgenomen. ,,Maar we calculeren ook dagen zonder vlees in.”

Sommer en Van den Oever zoeken naar ‘voedingsvezels die de darm positief beïnvloeden’. ,,Groente, fruit, volkorenproducten en peulvruchten zijn top”, zegt Van den Oever. Een tip van de diëtist is om bij elke maaltijd te gaan voor vijf verschillende kleuren op het bord. ,,Ten eerste maakt dat het eten aantrekkelijker. Dat het een feestje wordt om gezond te eten”, zegt Van den Oever.

Maar het gaat ook echt om de werking van de kleurstoffen (zoals caroteen in wortel) in groente en fruit. In de kleurstoffen zitten flavonoïden, waaraan gunstige effecten voor de gezondheid worden toegeschreven. Sommer: ,,Die kunnen giftige stoffen wegvangen en hebben een kalmerend effect op het immuunsysteem.”

Wie heel graag wil afvallen kan beter een ander boek kiezen, erkennen de onderzoekers. ,,Ons gaat het er om wat het brein nodig heeft”, zegt Sommer. ,,En ook waaróm dat zo is. Waarom hebben je hersenen belang bij dagelijks 30 gram vezels? Welke vitamines werken het best en wat doen die dan precies? Wat is de rol van onverzadigde vetten?” Met een knipoog: ,,Als je dat eenmaal weet, dan voel je als het ware tijdens het eten je hersenen groeien.”

Met het boek willen Van den Oever en Sommer er voor zorgen dat lezers gezonder en slimmer eten kunnen opnemen in hun dagelijks eetpatroon. ,,We willen er van af dat mensen denken dat ze de hele dag ongezond kunnen eten en dat goed kunnen maken door in keer een kilo bosbessen weg te werken”, zegt Van den Oever.

Het gaat het duo nadrukkelijk niet alleen om eten, maar ook om drinken. Koffie, thee, water en de zuiveldranken kefir en karnemelk noemen ze als positief. ,,Alcohol is zoals bekend echt niet goed voor je brein”, zegt Sommer. ,,Nul glazen is echt het beste. Probeer het maar eens een maand en kijk hoe fris je je lichamelijk en mentaal voelt.”

Fruitsappen en smoothies komen evenmin in hun boek voor. ,,Die lijken misschien gezond, maar ze zijn heel hoog in suikers en laag in vezels”, zegt Van den Oever. ,,Veel beter kun je gewoon een appel of een sinaasappel eten. Daar zit net zo goed veel suiker in, maar om vol te raken heb je minder nodig en je pakt wel de vezels mee. Als je dorst hebt, is er niks beters dan Gronings en Drents kraanwater.”