Kunnen we straks eindelijk via de voordeur de Martinikerk in? 'Er wordt al dertig jaar over gepraat'

De eerste architectonische tekeningen en schetsen zijn gemaakt door het Rotterdamse BureauVanEig. In de grondige renovatie van de Grote Markt ziet de gemeente een mooie gelegenheid om de toren fraaier deel uit te laten maken van het stadsplein.

De asfaltweg waar tot voor kort de bussen reden verdwijnt straks. De toren komt daarmee nadrukkelijker aan de Grote Markt te staan. De kerk, waar nog altijd mensen ‘ter kerke gaan’, heeft de wens om nog meer de deuren open te kunnen zetten (vooral die aan de voorkant) en zodoende toegankelijker te zijn en meer een publieke functie te kunnen vervullen.

De ingang onder de toren is weliswaar de oorspronkelijke hoofdingang, maar die wordt slechts zelden gebruikt. Via de hoofdingang kom je onder het orgel de kerk binnen. Vrijwel altijd wordt een van de zij-ingangen aan het Martinikerkhof gebruikt.

De scheiding van toren en kerk kwam tot stand in de Franse Tijd, aan het einde van de achttiende en begin van de negentiende eeuw, ten tijde van het langdurige proces van scheiding van kerk en staat. De toren werd (en is) eigendom van de (burgerlijke) gemeente, de kerk is inmiddels eigendom van de Stichting Martinikerk Groningen.

,,Op dit moment is de ingang aan de voorkant gewoon geen mooie ingang’’, zegt Betty Knigge, directeur van de stichting. ,,De deuren van de kerk kunnen wel open, maar onder de toren staat meteen dat tourniquet (stalen draaihek, red.). De architect heeft een aantal bescheiden ideeën die volgens mij makkelijk haalbaar zijn en een aantal ingewikkelde, wilde, maar ook heel mooie ideeën met extra wenteltrappen. Ik zag een van de ambtenaren wit wegtrekken toen ze op tafel kwamen. Ha! Daar moeten ze het maar eens over gaan hebben. Dat is ook aan de gemeente. Maar het is goed dat we deze stappen zetten, want er wordt al zeker dertig jaar over gepraat.’’

Aan de binnenkant van de kerk, bij die hoofddeuren die vooral dicht zitten, zitten extra glazen tochtdeuren. Zet je de houten deuren open, dan zou je een schitterend inkijkje krijgen, maar dat draaihek staat dus in de weg. Dat staat er niet alleen vanwege de kaartverkoop voor de toren, maar ook omwille van de veiligheid. Middels dat hek kan precies worden bijgehouden of de mensen die naar boven gaan ook weer langs dezelfde weg naar beneden komen.

,,We zijn de oudste kerk van de stad en we willen weer meer ‘van de stad’ worden’’, zegt Knigge.

,,Het is zeer de moeite waard om dit verder te onderzoeken’’, zegt Paul van den Bosch, programmamanager herinrichting Grote Markt en Binnenstad. ,,Het is nu een donkere plek hè, daar onder die toren. We willen wel eens heel zorgvuldig kijken naar wat er op zo’n plek kan. Dankzij de eerste tekeningen en de gesprekken erover hebben we interessante inzichten gekregen.’’

Aan de andere kant van de binnenstad leeft dezelfde wens om de kerk nog meer een publieke functie te geven en de omgeving aantrekkelijker te maken. Patty Wageman is directeur van de Stichting Oude Groninger Kerken, waar de Der Aa-kerk onder valt. Deze kerk wordt niet meer gebruikt voor religieuze bijeenkomsten.

De Der Aa-kerk deed al eens mee aan een ontwerpprijsvraag getiteld ‘Sublieme schoonheid, sublieme duurzaamheid’. Dat was een ideeënverzameling voor een duurzame toekomst voor iconische kerkgebouwen. Wageman weet maar al te goed dat steeds minder mensen naar de kerk gaan, dat kerken hun oorspronkelijke functie verliezen, maar dat de oude iconische kerken in onze provincie wel gebouwen zijn waar gemeenschappen trots op zijn en die ze graag gebruiken.

De Der Aa-kerk werd voorheen vooral verhuurd voor concerten, evenementen en exposities. De wens is om meer een eigen vaste expositie te hebben en het gebouw permanent te gebruiken voor (bijvoorbeeld) permanente horeca. ,,We zijn al aan het experimenteren met wat wel en niet werkt’’, zegt Wageman.

,,Onze oorspronkelijke opdracht is kerken behoeden voor verval, maar we willen ook de toekomst in kijken’’, zegt Wageman.

,,Hoe kun je cultureel erfgoed doorgeven aan volgende generaties? Dan kom je eigenlijk al bij het gesprek over nieuwe publieke functies. Ik snap de Martinikerk heel goed. Een kerk is van oudsher bestemd om een ontmoetingsplek te zijn. En je kunt de Der Aa-Kerk en de Martinikerk niet meer wegdenken uit de binnenstad. Twee iconische gebouwen op loopafstand.”

„Wat je eigenlijk wil is die kerken verduurzamen, klimaatneutraal maken – dat is nog een hele klus – en er voor zorgen dat ze onderdeel blijven van de maatschappij. Ik denk niet meteen aan zonnepanelen, maar er komt bijvoorbeeld enorm veel regenwater van die daken af. En je kunt rondom de Der Aa-kerk nog veel meer groen toevoegen, waardoor het een mooie verblijfsplek wordt. Goed tegen hittestress in de stad.’’