Bij ongewijzigd beleid groeit het bevolkingsaantal tussen de 21 en 23 miljoen mensen in 2050. Foto: Robin Utrecht
Als Nederland de migratie niet inperkt kan de brede welvaart onder druk komen te staan. In het Noorden blijft de bevolkingsgroei binnen de perken, al is de brede welvaart nu al bijna nergens lager dan in Noordoost-Groningen.
De politiek moet langjarige afspraken maken om het migratiesaldo (immigratie minus emigratie) te beperken tot tussen de 40.000 en 60.000 mensen per jaar. Dat voorstel doet de staatscommissie die onderzoek heeft gedaan naar de Nederlandse bevolkingsontwikkeling tot 2050.
Dat aantal ligt ruim beneden de cijfers die de afgelopen twintig jaar geregeld werden gehaald. Zo groeide de bevolking in 2022 met bijna 227.000 mensen en afgelopen jaar met 140.000 mensen. De bevolkingsgroei kwam beide jaren volledig voor rekening van migratie. Zonder migratie zou het bevolkingsaantal dalen. Er worden minder mensen geboren dan er sterven.
Niet gelijkmatig over het land
Volgens de Staatscommissie Demografische Ontwikkelingen 2050 is de komende twee decennia een gematigde groei van de bevolking de beste oplossing om zo de brede welvaart in het land te behouden. De bevolking zou kunnen groeien naar 19 tot 20 miljoen mensen in 2050. Nu zijn er bijna 18 miljoen inwoners. Bij ongewijzigd beleid kan het bevolkingsaantal in een kwart eeuw stijgen tot 21 à 23 miljoen mensen.
De bevolkingsgroei verspreidt zich niet gelijkmatig over alle delen van het land. Die zal zich zoals nu concentreren in de steden. De meeste migranten hebben volgens de commissie een voorkeur om zich te vestigen in grotere plaatsen. Dat gebeurt ook in de stad Groningen, dat veel internationale studenten trekt.
De groei zal achterblijven aan de randen van Nederland, zoals in delen van Drenthe en in Noordoost-Groningen. Tot voor kort kampten die gebieden met een forse krimp. De laatste vijf jaar is de krimp bijna tot stilstand gekomen, maar het is volgens de commissie niet uitgesloten dat ook in een groeiscenario sommige gebieden met krimp te maken krijgen.
Kabinet moet ‘robuuste keuzes’ maken
Tegelijk is er behalve in de drie grote steden geen regio in Nederland waar de brede welvaart zo laag is als in Noordoost-Groningen. In Noord-Drenthe en grote delen van Friesland is die juist bovengemiddeld. Deze regio’s combineren een prettig leefklimaat met de nabijheid van voorzieningen en werk in de steden. ‘In vergelijking met het gemiddelde in Nederland zijn veel mensen daar gezonder, zekerder van hun baan, meer maatschappelijk betrokken, tevredener met hun huis en simpelweg gelukkiger.’
Dat de bevolkingsgroei vooral wordt veroorzaakt door migratie is ook doorgedrongen tot de politiek. Het vorige kabinet viel erover en tijdens de verkiezingen was het een van de belangrijkste onderwerpen. De PVV van Geert Wilders, die veruit de grootste partij werd, wil een asielstop invoeren en de instroom van asiel- en studiemigranten fors beperken.
Volgens voorzitter Richard van Zwol van de Staatscommissie Demografische Ontwikkelingen 2050 moet de politiek ‘robuuste keuzes’ maken om de welvaart te behouden. Er worden te weinig kinderen geboren om de bevolking op peil te houden en de vergrijzing neemt overal toe. Ook in de noordelijke krimpgebieden is daarvan bovengemiddeld sprake.
‘Té afhankelijk van arbeidsmigratie’
Er is een visie op de migratie nodig, vindt de commissie. „Een politieke meerjarenafspraak over migratiebandbreedtes voor de verschillende vormen van migratie (arbeid, studie, asiel, gezinshereniging) kan bijdragen aan de vormgeving van een robuust migratiebeleid, en daarmee de nodige richting en rust brengen”, staat in het advies.
Volgens Van Zwol is zo’n afspraak heel belangrijk. „Anders blijft het een discussie in de lucht.” Van de vier partijen die praten over een coalitie (PVV, VVD, NSC, BBB) wil de BBB maximaal 15.000 asielzoekers per jaar toelaten. Voor andere vormen van migratie stelt de partij geen quota’s voor. De NSC wil een migratiesaldo van 50.000. De VVD wil minder migranten, maar noemt geen aantallen.
Bij het vaststellen van die bandbreedtes moet gekeken worden naar de inrichting van de economie, stelt de commissie. „Sommige sectoren zijn té afhankelijk geworden van laag- of onderbetaalde arbeidsmigratie.” Dan profiteren werkgevers en arbeidsbureaus van arbeidsmigratie, maar draait de belastingbetaler op voor de kosten, aldus Van Zwol.
Asielmigratie is lastig te sturen, maar het is volgens Van Zwol wel mogelijk. Afspraken hierover binnen de Europese Unie maar ook met landen daaromheen, zijn daarbij volgens hem heel belangrijk. De afgelopen decennia is veel geprobeerd om de komst van asielzoekers in goede banen te leiden, maar dat liep vaak om verschillende redenen op niets uit.
