De leden van de burgerwacht in Ter Apel moeten oppassen dat ze bij het voorkomen van misstanden in het dorp niet zelf de wet overtreden.Dat zegt advocaat Hans Klopstra. ,,Burgers mogen niet zonder toestemming het werk van de politie overnemen.’’
De burgerwacht is een groep inwoners van Ter Apel die helemaal klaar is met de overlast die veroorzaakt wordt door sommige groepen asielzoekers: diefstal, inbraak, bedreigen etc. Zij willen hun mede-dorpelingen beschermen en ervoor zorgen dat criminelen van straat worden gehaald zodat het dorp veilig is.
Dat gaat zo ver dat ze soms de rol van de politie overnemen, zegt Klopstra. Anderhalve week geleden grepen zij bijvoorbeeld in toen twee asielzoekers onder invloed van xtc en drank inbraken in een woning.
Ter Apelers alarmeerden elkaar en spoorden de dieven op. Eén van hen werd met tie-rips vastgebonden in een hogtie, waarbij de handen over de rug aan de enkels worden gebonden, de ander kreeg boeien om. Daarbij werden de gestolen spullen, voordat de politie er was, teruggegeven aan de eigenaar. Hierdoor was het lastig vast te stellen wie wat gestolen had, bleek bij een rechtszaak afgelopen woensdag. De actie gaat het boekje van wat bij een burgerarrest mag ver te buiten, zegt Klopstra. ,,Dat kan echt niet.’’
De burgerwacht lijkt inmiddels meer op een weerkorps, stelt de advocaat. Dat is een groep burgers die zich heeft verenigd om het werk van de politie over te nemen.
Het opsporen en vastbinden van dieven is het werk van agenten, zegt Klopstra. Hij vindt het gezien de problematiek in Ter Apel ‘heel begrijpelijk’ dat de burgerwacht achter dieven aangaat, maar het is wel verboden. In de Wet op de weerkorpsen staat dat expliciet vermeld. Wie de wet willens en wetens overtreedt, kan een celstraf van maximaal een jaar of een geldboete van ruim 20.000 euro krijgen.
Rechter sprak burgerwacht aan
Iedereen mag een burgerarrest uitvoeren als hij of zij ziet dat iemand een misdrijf of overtreding begaat, zegt Klopstra. Maar daarbij mag geen geweld worden gebruikt. ,,Die persoon moet dan zo snel mogelijk aan de politie worden overgedragen. Je mag iemand hoogstens een beetje vasthouden.’’ Iemand vastbinden of boeien is uit den boze. ,,Beveiligers hebben ook geen boeien.’’
De rechter heeft de burgerwachtleden na afloop van de rechtszaak woensdag aangesproken op hun handelen en er ook op gewezen dat een aanhouding niet uit de hand mag lopen, laat een lid van de burgerwacht weten. ,,We gaan het hier zeker onderling over hebben.’’
Hoogleraar algemene rechtswetenschap Jan Brouwerdenkt er genuanceerder over dan Klopstra. ,,Natuurlijk ben je wel aan regels gebonden, maar de burgerwacht komt in beginsel op voor het eigendomsrecht.’’ Volgens Brouwer gaat de burgerwacht daarmee niet op de stoel van de politie zitten. ,,Wie iemand op heterdaad betrapt, en heterdaad is daarbij een rekbaar begrip, mag een burgerarrest uitvoeren en daarbij ook de hulp van anderen inroepen.’’
Volgens Brouwer mag daarbij in sommige gevallen wel geweld worden gebruikt. ,,Als iemand over de schreef gaat met wederrechtelijke aanranding van lijf en goederen, mag je geweld toepassen. Dat is noodweer.’’Wanneer iemand echt gevaarlijk is en wil terugvechten, mag die ook in bedwang worden gehouden of worden vastgebonden, zegt Brouwer. ,,Het staat of valt wel met de wijze van aanhouding.’’Buitenproportioneel geweld mag niet.
‘Geen noodweer’
,,Als je zegt wij: hebben ons georganiseerd en we vullen de leemte van de politie op - en dat hebben ze op tv gezegd, dat mag gewoon gewoon niet’’, houdt Klopstra vol. Een beroep op noodweer gaat bovendien Klopstra bijna nooit op. Van noodweer is sprake als je echt niet kunt vluchten en je jezelf moet verdedigen, beargumenteert hij. ,,Zodra je jezelf in zo’n situatie begeeft, dus zelf opzoekt, dan is er geen sprake meer van noodweer.’’
De leden van de burgerwacht lopen het risico dat een aanhouding uit de hand loopt en dat te veel geweld wordt gebruikt, stelt advocaat Klopstra. Ze kunnen daarbij ook zelf gewond raken. Eén van asielzoekers wierp bijvoorbeeld een grote steen naar zijn achtervolger en verzette zich later hevig bij zijn aanhouding. Zo’n situatie kan snel escaleren.
Hetzelfde geldt als tijdens een achtervolging met een auto iemand wordt aangereden, schetst Klopstra. ,,Afhankelijk van de snelheid waarmee je rijdt, kijk je dan naar een poging tot zware mishandeling of doodslag. Als het fout gaat, ben je echt de sjaak.’’
