Kat Zorro in behandeling bij een dierenarts. Foto Jaspar Moulijn
Steeds meer mensen maken zich zorgen over de kosten van de dierenarts. Wat is een huisdier (je) waard? Dagblad van het Noorden duikt in de wereld van de dierenzorg: Aflevering 5: is er genoeg concurrentie?
Vind je de Albert Heijn te duur? Dan kun je gerust je boodschappen inslaan bij de Aldi of de Lidl. Of je pakt de auto naar Duitsland. Maar hoe zit dat met dierenartsen?
Ondernemer of in loondienst
Ook een dierenarts is een zelfstandig ondernemer, of is in loondienst bij een andere dierenarts, of bij een keten. Dus heeft de Autoriteit Consument en Markt tot taak toe te zien op voldoende concurrentie. Maar hoeveel keuzevrijheid heb je als diereneigenaar? Om te beginnen zijn dierenartsen professionals met schaarse kennis, die niet allemaal om nieuwe klanten verlegen zitten. Bovendien is een bezoek aan de dierenarts voor de meeste baasjes toch iets anders dan een kratje bier halen in de supermarkt. Met een dierenarts heb je, als het goed is, een vertrouwensband.
Maar daarnaast zijn er in de dierenartsenwereld bewegingen gaande die de keuzevrijheid van consumenten sluipenderwijs verminderen.
Kralen rijgen noemt Martijn Snoep, bestuursvoorzitter van ACM, dat in een blog. Ketens als Evidensia nemen de ene na de andere praktijk over. Dat worden dan bv’s met Evidensia als aandeelhouder, waardoor de ACM er niets over te zeggen heeft. Want alleen bij een grote overname moet de ACM toetsen of er wel genoeg te kiezen blijft. Maar zoals veel kralen een stevige ketting kunnen opleveren, kan ook een hele serie kleine overnames een bedrijf een (te) sterke marktpositie opleveren. Helemaal als die overnames zich concentreren in één regio.
Dit verschijnsel doet zich volgens Snoep ook voor bij huisartsenpraktijken, kinderdagverblijven en accountantskantoren.
Silas ondergaat een uitgebreide behandeling bij een dierenarts. Foto Corné Sparidaens
Inmiddels zijn ongeveer 500 dierenartsenpraktijken in handen van vijf ketens, Evidensia, Anicura, Vetpartners, Ranzijn en Global Veterinary Excellence. Daarmee gaat het om ongeveer 40 procent van het aantal praktijken voor gezelschapsdieren. Snoep wijst op de situatie in Finland, waar dergelijke ketens, in handen van beleggingsmaatschappijen, al bijna de helft in handen hebben. De Finse huisdierenbaasjes zouden dit merken aan tariefstijgingen van gemiddeld 30 procent.
'Zonder ketens geen grote investeringen’
De komst van grote ketens in de dierenartsenwereld heeft ook positieve gevolgen, zegt woordvoerder Julia Hamel van de KNMVD, de beroepsvereniging van dierenartsen. „Ze hebben voor miljoenen geïnvesteerd in bijvoorbeeld scanapparatuur en ziekenhuizen. Dergelijke voorzieningen zijn nu veel beter gespreid over het land. Tot een jaar of tien geleden vond je die vooral in Utrecht, bij de opleiding Diergeneeskunde.”
De kosten van al die apparatuur zijn niet voor de poes, waarschuwt Hamel. ,,Een echo-apparaat kost zo tussen de 15.000 en 100.000 euro. En dan moet je medewerkers scholen om ermee te kunnen werken.”
In de noordelijke regio valt het aanbod aan dierenartsen niet mee, maar volgens Hamel is het landelijk beeld wat positiever. Ze waarschuwt dan ook dat het niet verstandig is het aantal dierenartsen uit te breiden, door een tweede studie diergeneeskunde te starten, of door in Utrecht meer studenten toe te laten. Komend studiejaar mogen 225 jongeren met de studie diergeneeskunde beginnen, terwijl het aantal aanmeldingen 1138 (stand in januari) bedraagt.
,,Zo’n opleiding is erg duur, vanwege alle apparatuur en voorzieningen die je nodig hebt. En dierenarts is een conjunctuurgevoelig beroep. Gaat het goed met de economie, dan nemen veel mensen een huisdier, maar dat loopt terug als het economisch tegenzit. Een jaar of vijftien geleden, na de bankencrisis, was er veel werkloosheid onder dierenartsen.’’ Ook tijdens de coronacrisis namen veel mensen een huisdier, maar dat is inmiddels ook al weer verminderd, stelt ze vast.
Niet transparant
Begin dit jaar startte ACM een onderzoek naar de marktwerking bij de dierenartsenzorg. ,,We krijgen signalen dat de dierenarts steeds duurder wordt en dat sommige baasjes de zorg niet meer kunnen betalen’’, zegt woordvoerder Rick van Tol. ,,Ook vinden mensen dat de zorg niet transparant is. Dan gaat het niet alleen om de tarieven, maar ook om doorverwijzingen. Zo krijgen we meldingen van consumenten over onnodige behandelingen. En we horen dat mensen vinden dat ze te weinig keuzemogelijkheden hebben, zowel voor reguliere zorg als voor spoedzorg.’’
Het aantal signalen is de afgelopen jaren toegenomen, zegt Van Tol. Het gaat om honderden in de afgelopen vijf jaar.
De dierenartszorg verzakelijkt bij de ketens, voegt Snoep eraan toe. Waar een zelfstandige dierenarts nog wel eens een oogje dicht kan knijpen als een klant moeite heeft de rekening te betalen, heeft een dierenarts in dienst van een keten die vrijheid mogelijk niet, of in veel mindere mate.
Kwaliteit dienstverlening
Van Tol wil niet vooruitlopen op de uitkomsten van het ACM-onderzoek. ,,Het moet uitwijzen of er sprake is van incidenten of dat er structureel iets mis is. We kijken niet alleen naar de tarieven, maar ook of die voorspelbaar zijn en hoe transparant het allemaal is. En we kijken naar de kwaliteit van de dienstverlening, concurrentie en keuzevrijheid van de consumenten. We hebben geen directe vermoedens van een overtreding, we staan er open in.’’
Een oplossing zou kunnen zijn dat het aanbod van dierenartsen omhoog gaat, door bijvoorbeeld meer dierenartsen op te leiden. Maar ook daar wil Van Tol niet op vooruitlopen. ,,We kunnen daarover pas iets zeggen wanneer we het onderzoek hebben gedaan.’’
Drempel omlaag
Maar voor het ‘kralen rijgen’ heeft Snoep al wel een paar oplossingen bedacht. Om te beginnen zou de drempel omlaag moeten voor situaties waarbij de ACM een onderzoek kan instellen. Dus bij een overname met een lager belang moet de waakhond kunnen aanslaan. Ten derde pleit Snoep ervoor om meer naar het totale plaatje te kijken bij een overname. Ontstaat er door een serie van kleine overnames in een bepaald gebied een te grote marktmacht, of dreigt die te ontstaan, dan zou hij willen ingrijpen via een zogenoemde inroepbevoegdheid. Daarmee kan de ACM kleine overnames waarover zij zorgen heeft, binnen een bepaalde termijn, alsnog gaan onderzoeken.
Voorts bekijken de Tweede Kamer en staatssecretaris Jean Rummenie of er niet toch maximumtarieven moeten komen voor dierenartsen. Daarmee zou een eind komen aan de vrije markt voor dierenartsenzorg die sinds 1998 bestaat.
