Bankeconomen berekenen schade van (te) langzame versoepeling na harde lockdown. 'De rekening loopt in de miljarden'

Na de winkels mogen nu eindelijk ook horeca, bioscopen, musea en theaters hun deuren weer openen. De harde lockdown is achter de rug. Wat heeft die lockdown eigenlijk gekost? „Ruim 2 miljard euro”, zo schat Rabo-econoom Hugo Erken in. Ook bij ING denken de economen dat de schade ’een paar miljard’ is, zegt Marcel Klok van ING Research. Beiden proberen te berekenen hoeveel hun economische ramingen moesten worden bijgesteld toen Nederland in lockdown ging.

„De impact van lockdowns op de economie wordt kleiner, omdat de economie zich steeds meer aanpast”, zegt Erken van de Rabobank.

Maar dat is op macro-niveau, vult zijn collega Lize Nauta aan. „Dat gewenningsproces dat we voor de economie als geheel zien, valt voor de horeca bijvoorbeeld nogal tegen. Natuurlijk waren er mogelijkheden om je maaltijd af te halen. Maar dat maakt lang niet alles goed. Er is met deze lockdown maar een heel klein voordeel voor de horeca en dat is dat deze lockdown minder lang duurde dan die van vorig jaar.”

Uit de gegevens van pinbetalingen is te zien waar de klappen vallen. De horeca had het al zwaar te verduren tijdens de avondlockdown. In november waren er al beperkingen. Eerst moesten restaurants en cafés om acht uur ’s avonds de tent sluiten, daarna om vijf uur ’s middags. Volgens ING-onderzoek kostte dat de horeca al 30 tot 40 procent van de omzet.

En toen moest de harde lockdown nog komen, die leidde tot omzetverliezen van bijna 70 procent in de horeca. Afhalen en bezorgen maakte dus nog een klein beetje goed. „Afhaalmaaltijden waren een kleine druppel op een heel gloeiende plaat”, stelt Nauta. Voor kleding- en schoenenwinkels was de ramp compleet: 90 procent minder omzet.

En deze branches moeten er ook niet op rekenen dat de consument al die gemiste aankopen nu alsnog gaat inhalen, denken de economen. „Dat leuke jurkje dat je voor de feestdagen had willen kopen, koop je nu niet alsnog”, zegt ING-econoom Marten van Garderen. Nauta: „En als je van films houdt, ga je niet ineens de komende maand tien keer naar de film. Wie heeft daar nu tijd voor? Datzelfde geldt voor uit eten gaan.”

De druiven zijn zuur. „Met de wetenschap van nu was de lockdown misschien een te zwaar middel”, zegt voorzitter Jacco Vonhof van MKB-Nederland. „Maar dat is achteraf makkelijk. Je weet ook niet wat er zou zijn gebeurd zonder lockdown. Ik vind wel dat het kabinet te langzaam heeft versoepeld en dat heeft geleid tot een stevige kostenpost.”

Koninklijke Horeca Nederland (KHN) is nu vooral blij dat de horeca weer open mag: „We willen nu vooral stilstaan bij de heropening van de horeca en het feit dat we eindelijk weer onze gasten mogen ontvangen en dat we met ons personeel weer in bedrijf zijn”, reageert directeur Dirk Beljaarts. „Natuurlijk is KHN kritisch op de lockdown, maar een deel van de sector, zoals bijvoorbeeld de nachthoreca verkeert nog in een feitelijke lockdown, dat maakt dat KHN gemengde gevoelens heeft.”

Het leed is nog niet geleden, want ondernemers zitten met al die schade en de steunmaatregelen zijn lang niet in alle gevallen voldoende, zo geven brancheorganisaties aan. Uit een peiling door Inretail blijkt dat 13 procent van de gesloten winkeliers recht had op compensatie van de vaste lasten en ongeveer een vijfde op loonsteun. De steun wordt berekend per kwartaal. Omdat de lockdown in de laatste twee weken van december inging, is de omzetdaling over het hele kwartaal vaak onvoldoende om steun te krijgen.

Dat speelt ook in de horeca, aldus Beljaarts: „Horeca-ondernemers zijn in tegenstelling tot wat het kabinet wilde doen geloven niet royaal gecompenseerd en er zijn nog veel ondernemers die helemaal geen compensatie hebben gehad.” De horeca heeft nog een bodemprocedure lopen tegen de staat voor volledige compensatie van de schade.

De avondlockdown en daarna de harde lockdown hebben ertoe geleid dat banken hun economische ramingen moesten bijstellen. Zo rekent ING er nog op dat het laatste kwartaal van 2021 en het eerste van 2022 in de min eindigen. Nederlanders hebben in die maanden aanzienlijk minder geconsumeerd dan voor de omikrongolf werd gedacht. „Dat gaat om serieuze bijstellingen”, aldus ING-econoom Klok.

Ondernemersclub ONL vraagt in een brandbrief aan het kabinet om een ’MKB-herstelplan’. „Veel ondernemers, met name in de horeca, cultuur- en evenementensector, staan al twee jaar lang in de overlevingsmodus”, schrijft ONL-voorman Hans Biesheuvel. „Juich niet te vroeg. Nu moeten we ons gaan richten op een krachtig herstelbeleid.”