Bertien Minco is sinds mei 2022 directeur van het Herinneringscentrum. Foto: Gerrit Boer
Aan de vooravond van de presentatie van de langverwachte vernieuwingsplannen voor Kamp Westerbork luidt het Herinneringscentrum de noodklok. Waar komen die financiële problemen ineens vandaan?
„Het hield al jaren niet over, maar we waren gewend de tering naar de nering te zetten”, zegt directeur Bertien Minco. Dinsdagmiddag biedt ze in de Tweede Kamer een petitie aan om het ministerie van Volksgezondheid Welzijn en Sport (VWS) ervan te overtuigen dat er structureel meer subsidie naar Kamp Westerbork moet. Daarnaast heeft Herinneringscentrum in Hooghalen extra geld nodig voor de verbouwing die op stapel staat.
Minco: „Ik ben maandenlang aldoor in gesprek geweest op het ministerie met als doel meer subsidie te krijgen. Rond de zomer leek het er goed voor te staan, maar toen kwamen de plannen van het nieuwe kabinet: de hand moet op de knip. De boodschap was vervolgens: jullie krijgen niet méér, maar minder geld.”
Bezuinigingen en btw-verhoging
Het kabinet bezuinigt 15 procent op alle subsidies voor culturele instellingen. „Daarbovenop komt de forse btw-verhoging (van 9 naar 21 procent) op toegangskaartjes. Dat betekent dat wij per kaartje 11 procent minder inkomsten hebben. Dan kun je wel zeggen: gooi de ticketprijzen maar omhoog, maar we vrezen dat steeds minder mensen ze dan kunnen betalen. En minder bezoekers betekent nog minder inkomsten.”
De afgelopen jaren zijn de salarissen van medewerkers bovendien omhoog gegaan, terwijl subsidies die Kamp Westerbork kreeg niet meestegen, voegt ze er eraan toe. De organisatie moest zelf geld bijleggen, waardoor de reserves nu nagenoeg op zijn.
De druppel
Een gesprek met de Raad van Toezicht over de begroting voor volgend jaar gaf Minco naar eigen zeggen „het laatste zetje” om op de trom te slaan in Den Haag. „De leden vonden dat het zo niet langer kon. Zij kijken ook naar begrotingen van andere instellingen en vinden het onbegrijpelijk dat Kamp Westerbork niet meer geld krijgt, gezien de maatschappelijke betekenis die we hebben.”
Jaarlijks krijgt het Herinneringscentrum 650.000 euro van het Rijk en 120.000 euro van de provincie Drenthe, schetst de directeur. „Ter vergelijking: het Joods Cultureel Kwartier in Amsterdam krijgt in totaal 6 miljoen euro van de ministeries van VWS en OCW (Onderwijs, Cultuur en Wetenschap). Ik verbaas me er al jaren over hoe bizar weinig wij krijgen. Je kunt hier de tent gewoon niet van draaien, dat klinkt plat, maar zo is het wel.”
‘Ieder jaar weer spannend’
Waarom valt Kamp Westerbork eigenlijk niet (ook) onder OCW, zoals het museum in Amsterdam? Dat heeft te maken met het verleden, legt Minco uit. „Het Herinneringscentrum is in 1983 geopend als plek voor overlevenden en nabestaanden om te herdenken, het welzijn van oorlogsslachtoffers stond voornamelijk centraal. Door de jaren heen is er natuurlijk van alles bijgekomen. We zijn een culturele instelling en onderwijs is onze kerntaak. Daardoor zijn de financiën gaan schuren”, vervolgt ze.
Logische vraag is dan: kan OCW niet alsnog bijspringen? Minco zucht: „Het is zó ontzettend lastig om in overheidsland iets te veranderen.”
Tot nu toe lukte het Kamp Westerbork om zwarte cijfers te schrijven. „Het scheelt dat onze bezoekersaantallen sinds de coronaperiode weer fors zijn gestegen. Vorig jaar zaten we op bijna 130.000, vergelijkbaar met 2018 en 2019. Op dit moment lopen we 10 procent voor op afgelopen jaar, maar het is ieder jaar weer spannend. Als augustus voorbij is en goed liep, zijn we opgelucht. Krijg je bijvoorbeeld een hittegolf, dan blijven veel toeristen in de zomer weg en dat kost meteen veel inkomsten.”
‘Stap vooruit maken’
Veel geld gaat op aan educatie. „Bij de meeste musea komen kinderen een uurtje en worden ze rondgeleid door vrijwilligers. Bij ons zijn ze minstens een halve dag, anders kun je niet het museum én het kampterrein bezoeken en wij laten onze kerntaak uitvoeren door professionals.”
Al jaren werkt het Herinneringscentrum aan vernieuwingsplannen. Het museum is te klein geworden door de stijgende bezoekersaantallen en op het kampterrein is vooral voor jongere generaties te weinig zichtbaar van wat er zich in de oorlog heeft afgespeeld. Donderdag worden de plannen gepresenteerd, er zijn miljoenen voor nodig, Minco is bezig met fondsenwerving daarvoor. „We moeten een grote stap vooruit maken, een museum van een andere categorie worden om het interessant te houden voor toekomstige generaties. Dit Herinneringscentrum verdient dat.”
