Landgoed Overcingel was in 1778 de eerste bebouwing buiten de gracht van Assen. Of toch niet? Bijzonder boek werpt nieuw licht op eerste uitbreiding Drentse hoofdstad

Werd niet altijd gezegd dat het landgoed Overcingel van ontvanger-generaal Johannes van Lier (1726-1799) de eerste bebouwing was buiten de gracht van Assen? Nou, die aanname kan de prullenbak in, blijkt na uitvoerig archiefonderzoek van Broer Roorda. Samen met Harry van Biessum schreef Roorda het boek ‘Van kleine luyden en hoge heren rondom de Cingel van Assen’,over de historie van de Oostersingel, de Stationsstraat en alle families die daar ooit hebben gewoond.

Een monsterklus. Want wat bleek? Al sinds 1671 wordt er ‘opte Cingel’ gewoond. Huize Overcingel uit 1778 was niet het eerste maar het zesde huis buiten de dorpsgracht van Assen. „Uit oude rentmeestersrekeningen in het Drents Archief bleek dat bode Herman Berents in 1671 hier de eerste bewoner was”, zegt Roorda. „Bij zijn gegevens staat de toevoeging ‘opte Singel’, oftewel aan de straat buiten de gracht.”

Berents kreeg in 1678 gezelschap: er verrees een schooltje naast zijn woning, waar de schoolmeester zelf ging wonen. Als snel volgden ook een landschrijver en een rentmeester en ontstond een echt nieuw straatje. Uiteindelijk hadden al 85 mensen buiten de gracht gewoond voordat Van Lier hier zijn landhuis liet bouwen.

Roorda bracht al die bewoners samen met Van Biessum in kaart en vond zelfs een tekening uit 1756 terug. „Met hulp van Bernd Otter van het Asser Historisch Tijdschrift konden we bepalen dat hierop heel toevallig die eerste huisjes buiten de gracht op staan afgebeeld. De tekening is gemaakt door de Haarlemse kunstenaar Cornelis van Noorde, die hier op reis was en nog enkele andere tekeningen maakte in Assen.”

Het boek geeft volgens Roorda en Van Biessum een vrijwel compleet beeld van de bijzondere eeuwenlange geschiedenis en verhalen van de bewoners van dit stukje Assen. Zo noemt Roorda een rechtszaak uit 1903. Een 16-jarig meisje staat voor de rechter omdat ze haar pasgeboren kindje al dan niet per ongeluk heeft gedood. „Daar zie je de hulpverlening voor vrouwen op gang komen”, zegt Roorda. „Want de in 1897 opgerichte Vereeniging Onderlinge Vrouwenbescherming nam het voor haar op. Het meisje was slachtoffer van huiselijk en seksueel geweld, een triest verhaal. Zoals we nu naar de omstandigheden van zo’n meisje zouden kijken, probeerde die vrouwenvereniging dat ook te doen.”

Geïnteresseerden die meer verhalen en familiegeschiedenissen willen lezen, kunnen het in eigen beheer uitgegeven boek nog bemachtigen, zegt Roorda. Er zijn nog enkele exemplaren te koop via de Asser boekwinkels of de webwinkel van Het Drentse Landschap.