Gemeenten op ramkoers met kabinet. Burgemeester Emmen: 'We zijn niet sexy voor Den Haag'

Het is alsof twee bussen op een smalle weg, langs een klif en met een rotgang, recht op elkaar afrijden. In de ene bus de Haagse ministersploeg en in de andere de bestuurders namens de 342 gemeenten van Nederland. Als beide van geen wijken weten, dreigt een bestuurlijke botsing van jewelste.

Het conflict richt zich op wat in politieke kringen als ‘Ravijn’ wordt betiteld. Kort en goed: in Den Haag willen ze de komende jaren een fikse hap uit het budget van de gemeenten snoepen. Daardoor dreigen de lokale begrotingen finaal in de soep te lopen.

Nieuw is het allemaal niet. De overheden zijn al meer dan tien jaar meer kemphanen dan dat ze gezamenlijk op de bok zitten voor de inwoners. Meestal liepen die spierballengevechten met een sisser af, maar dat is nu allerminst zeker.

Want van asielopvang tot woningbouw en van jeugdzorg tot de stikstofcrisis moeten gemeenten de plannen lokaal uitvoeren met centen uit de landelijke ruif. Als daar ruim drie miljard vanaf gaat, komen ze lokaal in de knel.

Burgemeester Eric van Oosterhout van Emmen is de Haagse houding meer dan beu. Als secretaris en penningmeester van het bestuur van de Vereniging Nederlandse Gemeenten (VNG) laat hij aan de vooravond van de jaarvergadering in Groningen van zich horen

,,Het Rijk staat aan de lopende band bij ons op de stoep met nieuwe taken. Dan zijn ze altijd poeslief. Maar als we een eerlijke bijdrage vragen zijn we in Den Haag plots ‘Vereniging Nooit Genoeg’. Ik ben dat gekloot wel een beetje zat.’’

Van Oosterhout heeft de rituele dans met opeenvolgende kabinetten meegemaakt, maar stelt dat het nog nooit zo nijpend was als nu het geval is. ,,En ondertussen vliegen de miljarden je om de oren van allerlei deals zoals het landbouwakkoord. Wij staan niet met trekkers op het Malieveld, zijn niet sexy voor Haagse politici maar als wij straks stoppen met bijvoorbeeld lokale asielopvang of jeugdzorg is desastreus.’’

Dat eventueel stoppen met taken is volgens de Emmense bestuurder geen loos dreigement. Eerst vestigt hij zijn hoop op een eensgezinde en krachtige verklaring vanuit gemeenteland vanaf het VNG-congres in Martiniplaza aanstaande woensdag.

Het bestuur roept daar gemeenten op zichtbaar te maken hoe groot de zorgen zijn. Dat betekent rode cijfers schrijven vanaf 2026. Voor een reprimande vanuit de provincies, financiële toezichthouders, is hij niet bang. ,,Dat zijn onze broeders in de strijd.’’

Drentse gemeenten maakten de afgelopen weken bekend vorig jaar juist miljoenen over gehouden te hebben De meeste gemeenten zitten dus vooralsnog aardig in de slappe was. Kunnen ze daarmee de voorziene ellende niet opvangen? Volgens Van Oosterhout niet. ,,Ik snap dat mensen dan denken: wat zeur je nou. Maar dit is het verschil tussen incidentele meevallers en structurele tekorten. Les een in het handboek boekhouden.’’

Van Oosterhout zegt buikpijn te hebben van de Haagse starheid. Hij stelt juist vanuit het Noorden een extra fel geluid te willen laten horen. ,,We zijn al niet het rijkste gedeelte van het land. Ik ben geen burgemeester van Monaco. Daarom is het verhogen van lokale belastingen om geld bij elkaar te sprokkelen hier geen optie. Als we straks weer lokale voorzieningen zoals een zwembad moeten gaan sluiten, trekken mensen boos naar het gemeentehuis en niet naar Den Haag. ’’

Direct na de zomer zal een forse kabinetsdelegatie met de lokale bestuurders om de onderhandelingstafel gaan. Mocht ook dat op niets uitdraaien dan zullen wat betreft Van Oosterhout de gemeenten op onderdelen stoppen met taken. ,,Ja, dat mag je best een staking noemen. Het is echt menens.’’