Eric van Oosterhout (blauwe stropdas) met zijn vrouw (links) drie dochters en familie op de eerste rij bij het feestje na zijn herbenoeming. Foto: Jan Anninga
Donderdag werd Eric van Oosterhout (61) voor zes jaar herbenoemd als burgemeester van Emmen. Het vertrouwen in de democratie herstellen begint volgens hem op de voetbaltribune en bij het draaiorgel.
,,We staan voor een halflege zaal dus moeten we echt een ander deuntje gaan spelen met elkaar.’’ Die conclusie trok Eric van Oosterhout nadat nog niet de helft van alle Emmenaren vorig jaar stemde voor de nieuwe gemeenteraad. ,,Maar wantrouw iedereen met een snelle oplossing’’, voegde hij er aan toe.
Dus nam de burgervader een jaar de tijd om de staat van de democratie te onderzoeken. Daarvoor ging hij de hort op. Van minister tot electoraal-geograaf, van voetbaltribune tot viskar.
Heeft die rondgang u nieuwe inzichten gegeven?
,,Te veel mensen zijn afgehaakt. De verschillen tussen groepen zijn groot geworden. Waar je woont, zegt vaak veel over hoe gezond je bent en je sociale omstandigheden. En dus ook over de toegang tot- en invloed op de macht. Het ontbreken daarvan leidt tot onbehagen. Dat onbehagen leidt tot afhaken. Ook in Emmen. Dat gaat veel verder dan niet meer stemmen. En het is dus niet de schuld van mensen zelf: het is overheidsfalen. Dat moeten bestuurders zich aanrekenen.’’
Waar loopt het spaak?
,,Ik ben wat optimistischer over de relatie burger-gemeente dan over de kloof tussen mensen en ‘Den Haag’. Daar leven ze vaak in hun eigen werkelijkheid. Het toeslagenschandaal ontstond niet door een paar ambtenaren die dachten: ‘goh, wat zullen we nou eens bedenken om mensen te pesten’. Het kwam voort uit een beweging waarin de afstand naar de overheid steeds groter werd en de controledrift vanuit de politiek steeds heviger. Mensen vertrouwen misschien de overheid steeds minder, maar andersom was dat soms net zo.’’
Verklaart dat deels het electorale succes van de BBB van vorige week?
,,Die overwinning is reuze interessant. Die partij lijkt het onbehagen van veel mensen en het sentiment tegen Den Haag goed te vertalen naar verschillende groepen in onze samenleving. Ik hoor en zie ook hoe een deel van de gevestigde orde nu met dedain over de BBB en haar kiezers praat. Als je het land echt naar de ratsmodee wilt helpen, dan moet je vooral ‘ach, het is allemaal maar laag opgeleid spul’ roepen.’’
U bent één van de weinige bestuurders die met regelmaat met protestbeweging gele hesjes om tafel gaat.
,,Je hebt het gezien, ze waren hier net voor je aan. Bij de exacte opvattingen blijf ik weg als burgemeester, maar ze proberen oprecht een ander verhaal te laten horen. Dat doen ze niet altijd via de geëigende paden, of op de juiste toon, maar ik snap inmiddels wel dat het niet altijd werkt via formeel spreekrecht bij de gemeenteraad of Tweede Kamer. Ik ben zelf steeds meer gaan geloven in de kracht van bewegingen die zich buiten de parlementaire democratie afspelen. Die kun je niet blijvend negeren.’’
Maar als burgemeester bent u toch aangesteld om juist hoeder van die democratie te zijn?
,,Uiteraard. Ik ben ook nog steeds fan van het Huis van Thorbecke, maar ik wil geen blinde vlek hebben voor wat er buiten aan de hand is. Het DNA van de Emmenaar ontmoet je niet in de bestuurskamer. Daarvoor moet je de deur uit. Dat kan ook slap ouwehoeren op de voetbaltribune of een praatje bij de draaiorgelman in het centrum zijn. Ik probeer daarom ook geen 100-jarige of 60-jarig huwelijk over te slaan. Daar kom ik altijd vandaan met wijze lessen. En ik kom bij gezinnen over de vloer waar weinig geld is of ik spreek met mensen die niet kunnen lezen of schrijven. Dan voel je het onbehagen wel. Juist in de Veenkoloniën’’
De eerste felicitaties zijn van CdK Jetta Klijnsma. Foto: Jan Anninga
Is dat de reden waarom u door gaat in Emmen?
,,Ik ben mijn loopbaan in Delfzijl begonnen. Daar kwam ik, vers van de universiteit, over de vloer bij gezinnen waar geen speelgoed of voorleesboeken waren. Later kwam ik achter veel voordeuren in Pekela. Ook daar keek ik de armoede in het gezicht. In Emmen weten we dat het niet allemaal vanzelf lukt. Het is ook de reden waarom ik nooit burgemeester van Bloemendaal ofzo kan worden. Als ze daar morgen het gemeentehuis sluiten, redt iedereen zich wel. Dan halen ze het rijbewijs wel elders. In Emmen zal de samenleving in elkaar storten als we de luiken sluiten.’’
Maar wat kan u dan betekenen voor mensen in de penarie?
,,Letterlijk dichtbij zijn. Niet omdat het zo hoort, maar omdat we daar oprecht willen zijn. Als in Nieuw-Weerdinge een vrouw jarenlang spaart voor een campertje, die knapen uit het asielcentrum vervolgens op haar oprit vernielen, dan zorgen we dat ze die schade vergoed krijgt in plaats dat ze vermorzeld wordt in de bureaucratie. Dan doe ik zelf wel zaken met het COA of desnoods rechtstreeks met de staatssecretaris. Maar als we op die schaal al lopen te kloten met elkaar, wat moet ik dan nog zeggen over democratie dichtbij.’’
In de woorden van u favoriete voetbalclub dan maar: ‘geen woorden, maar daden’. Wat gaat er concreet gebeuren met uw zoektocht naar de staat van democratie?
,,Ik koester de band en verstandige inspraak wat we hebben met 35 bewonersgroepen. Daar zit, zoals mijn moeder zei, van alles. Jong en oud, rijk en arm. Daarbovenop pleit ik voor iets meer lef. We installeren nu bijvoorbeeld een hoop kinderraden en hebben een kinderburgemeester. Dan kun je natuurlijk zien als een soort schattig bestuurlijk speeltje. Je kunt ze ook echt een budget geven en dat met elkaar laten besteden. Datzelfde geldt voor experimenten met burgerbegrotingen. Natuurlijk loopt dat in een dorp als Schoonebeek of in de Rietlanden vaak soepeler dan in armere wijken als Angelslo en Emmermeer. Daar moeten we beter ons best doen om in alle hoeken te komen. Dus laten we dat maar doen.’’
‘Emmen zegt veel meer over de staat van Nederland dan Amsterdam’
Electoraal geograaf Josse de Voogd sprak donderdagavond na afloop van de herbenoeming van Eric van Oosterhout over democratie aan de hand van verkiezingsuitslagen en zijn bezoeken aan bijna alle steden en dorpen in Nederland. ,,Volgens mij is de grootste plek die ik nooit bezocht Klazienaveen, dus ik kom snel weer terug deze kant op.’’
De Voogd kan bij een bezoek aan een buurt vaak als snel zien welke partij daar bij verkiezingen als grootste uit de bus komt. ,,Wijken met bakfietsen en gevelplanten zijn bijna altijd voor GroenLinks of D66, in buurten met veel rolluiken en aanhangers wonen veel PVV’ers.’’
De typische woonerven, ooit ontstaan vanuit Emmen, geven volgens hem nog de beste doorsnee van de Nederlandse samenleving. ,,Deze zogenoemde bloemkoolwijken zijn een soort microkosmos van Nederland.’’
Wie wil weten hoe de democratie ervoor staat, kan volgens De Voogd beter een kijkje in Emmen nemen dan in Amsterdam. ,,De meeste mensen wonen niet in de grote steden in de Randstand maar in wat ik het ‘Middenland’ noem. Plaatsen zoals Meppel en Emmen.’’
De Voogd noemde de gemeente Emmen een zeer interessante plek op de politieke landkaart. ,,Uitslagen geven een portret van het land. Het is een barometer. Op plaatsen met veel industrie, een groeikern en hoogveengebieden is het onbehagen vaak goed zichtbaar.’’
Eerder publiceerde hij ook veel over buurgemeente Borger-Odoorn omdat daar de grens tussen zand en veen dwars door het gebied heenloopt. ,,Zand en veen kennen hun eigen geschiedenis, bevolking en stemgedrag. Het veen stemt vaak op buitenstaanderpartijen als PVV of SP, terwijl het zand vaak trouw bleef aan VVD en CDA.’’
Toch ziet hij dat nieuwkomer BBB die wetmatigheden omver heeft geworpen. ,,Drenthe is vorige week compleet BBB-groen gekleurd. Die partij heeft hier zowel de typische plattelandse- als de onbehagenstem gepakt.’’
