Alina Pash is een van de 8 acts uit Oekraïne die je op Eurosonic ziet. 'We hebben de steun van de wereld nodig'

Natuurlijk wil Pash graag een interview geven. Maar ze heeft pas om vijf uur ‘s middags weer even elektriciteit. Als ze via Google Meet in beeld verschijnt, zit ze in een café in haar woonplaats Kiev met een kop matcha, een soort groene thee, in de hand. Ondanks de verschrikkelijke situatie in haar land straalt Pash en maakt ze een strijdbare indruk.

,,Wij zijn het tegenovergestelde van de Russen die alleen willen vernietigen. Wij willen creëren en iets opbouwen. En als artiesten willen wij de echte verhalen van echte mensen vertellen, ons erdoor laten inspireren en in kunst vertalen.”

Daarmee geeft ze gehoor aan de oproep die de Oekraïense president Volodimir Zelenski al snel na de Russische invasie deed aan de culture sector: Vul de stilte met jullie muziek om ons verhaal te vertellen. Het is een bijdrage zonder vuurwapens in de strijd tegen de Russen, belangrijk om de oorlog onder de aandacht te blijven brengen. ,,We hebben de steun van de wereld nodig”, benadrukt Pash, wiens vader vijf maanden aan het front vocht. Problemen met zijn gezondheid zorgden ervoor dat hij de strijd moest staken.

Pash was vorig jaar januari, toen de pandemie een fysieke editie van ESNS belemmerde, een van de weinige artiesten die in Groningen een sessie opnamen in De Oosterpoort. Ze won ook een Music Moves Europe Award; ditmaal host ze op donderdag de bijbehorende ceremonie. Opvallend genoeg sprak ze een jaar geleden al van een oorlog, terwijl in het Westen de dreiging van Russische troepen lang niet door iedereen serieus werd genomen. ,,Maar de oorlog begon al in 2014 toen de Krim en delen van Oost-Oekraïne werden bezet. Nu spreek ik van een ‘big war’.”

Ze zegt dat het afgelopen jaar haar heeft veranderd. Dagelijks mediteren helpt haar de stress te verminderen en zich te kunnen focussen op haar werk. Eigenlijk zou ze vorig jaar Oekraïne vertegenwoordigen tijdens het Eurovisie Songfestival, maar een rel zorgde ervoor dat ze zich moest terugtrekken. Ze erkent dat ze fouten heeft gemaakt door niet duidelijk te zijn geweest, maar wil nu vooral de aandacht vestigen op de oorlog. ,,Het gaat niet om mij, als artiesten geven we alleen energie door.” Haar muziek, waarin traditionele folk wordt verbonden met sterk op ritmes leunende elektronische R&B, is ook veranderd. Dat komt vooral naar voren in de activistische teksten die soms deels in het Engels en deels in het Oekraïens worden gezongen.

Pash’ landgenote Alona Dmukhovska levert op een andere manier een bijdrage aan de strijd. De oprichtster van Music Export Oekraïne ontvluchtte haar flatwoning (tien hoog) in Kiev en nam alleen haar paspoort en laptop mee zonder te weten waar ze naartoe kon. Ze belandde in buurland Roemenië waar ze onderdak vond bij collega’s van het Roemeense muziekexportbureau, om vervolgens dankzij contacten met Duitse muziekprofessionals in Hamburg terecht te komen.

Ze vertelt dat ze niet meer weet wat geestelijke gezondheid betekent nu de toekomst zo onzeker is. Maar ook zij toont zich strijdbaar. En wat ze wel weet, is dat ze ondanks alle uitdagingen verder moet en doet wat ze kan om Oekraïense artiesten te ondersteunen. ,,Dat zijn een soort ambassadeurs geworden, ze zorgen internationaal voor zichtbaarheid en kunnen ons verhaal vertellen.”

Haar overige zes teamleden werken nu verspreid over verschillende Europese landen (twee zijn nog in Oekraïne) en proberen onder meer geld in te zamelen voor Musicians Defend Ukraine. Dat platform is mede opgezet door Love’n’Joy, de band van drie jongemannen uit Kiev die ook op ESNS speelt. ,,Donaties gaan naar muzikanten die in het leger vechten en nu niet creatief kunnen zijn maar wapens, helmen, verbanddozen en auto’s nodig hebben.” Het zijn dit soort initiatieven die ze aanprijst als mensen geld willen doneren, omdat ze weet dat het direct goed terechtkomt.

,,En wat mensen ook kunnen doen, is Oekraïense muziek luisteren, hun eigen regeringen aanspreken en vooral niet stil zijn. Het gaat erom het bewustzijn te vergroten en te begrijpen dat deze situatie, die niet heel ver weg is, gemakkelijk kan escaleren. Wees voorbereid, voor jullie het weten zijn jullie het volgende slachtoffer. Het is geen oorlog van Rusland tegen Oekraïne, het is een oorlog tegen democratie.”

Dmukhovska denkt met weemoed aan nog maar kort geleden toen Kiev het nieuwe Berlijn was op het gebied van een bruisende techno-cultuur. Ze noemt het geweldig dat David Gilmour met zijn band Pink Floyd solidariteit toonde door het lied Hey, Hey, Rise Up! te schrijven en de opbrengst te doneren aan een fonds. ,,Het sterkt ons in het gevoel er niet alleen voor te staan. Sharing is caring, het helpt ons op de radar te blijven.”

De Engelse gitarist schreef het lied na het zien van een video die Andriy Khlyvnyuk online plaatste waarin hij een patriottisch lied zingt. De Oekraïense rockmuzikant was met BoomBox op tournee in Amerika toen de oorlog uitbrak en besloot direct naar zijn vaderland terug te keren om samen met zijn bandmaten in het leger te dienen. De stem van Khlyvnyuk, die gewond raakte door een mortieraanval, klinkt nu samen met het lyrische gitaarspel van Gilmour in het op Spotify al meer dan negen miljoen keer gestreamde lied.

Dat er dit jaar acht acts – hoofdzakelijk vrouwen – uit Oekraïne komen, is veelzeggend; normaliter komen er jaarlijks twee of drie. ,,Acts als Love’n’Joy, Kurs Valüt en Krapka;KOMA toeren onophoudelijk om zo aandacht te vragen voor de situatie in hun land”, vertelt Robert Meijerink, verantwoordelijk voor de boekingen van Europese artiesten tijdens ESNS. Hij zegt dat het showcasefestival geen politiek platform is en wil zijn. ,,We gaan voor de inhoud, maar bieden de Oekraïense artiesten een mogelijkheid hun stemmen te laten horen.”