Deze albumhoezen van Pink Floyd, Led Zeppelin en Golden Earring staan in miljoenen platenkasten. The Art of Hipgnosis hangt dit voorjaar in het Groninger Museum

Na de Bowie-tentoonstelling en de Stones-expositie (die in 2023 een herstart krijgt) haalt het Groninger Museum opnieuw een muziekgerelateerde expositie naar de Martinistad. Die vult vanaf de opening in de week van Eurosonic/Noorderslag tot medio mei acht zalen van het Mendini paviljoen.

Met deze overzichtstentoonstelling heeft het Groninger Museum opnieuw een wereldprimeur te pakken. Nog nooit viel een expositie van deze omvang Hipgnosis ten deel.

,,Het is niet simpelweg een kwestie van hoezen ophangen en klaar is kees”, verzekert Andreas Blühm. De museumdirecteur sloeg een paar jaar geleden samen met Hipgnosis-oprichter Aubrey Powell (76) de handen ineen voor een tentoonstelling die niet alleen een keur aan hoezen, maar ook het maakproces erachter laat zien. Snapshots uit het tijdperk van analoge fotografie waarin alles kon en waarin budgetten binnen de muziekindustrie geen grenzen kenden.

Het is best wel bijzonder, albumhoezen als museumstukken. Maar Hipgnosis is geen naam in de kantlijn. Opgericht in 1967 door kunstenaar Storm Thorgerson en grafisch ontwerper Aubrey Powell zorgde het Britse collectief voor een ware stijlbreuk op het gebied van het ontwerpen van album cover art. Naam en titel op de hoes verdwenen, een foto van band of artiest ontbrak. Vaak surrealistisch, soms met een snufje pop art. Afbeeldingen die veelal een reflectie vormen van de muziek op de betreffende elpee. Typerend voor het tijdperk van het conceptalbum. De albumhoes als schilderij. Ze staan niet alleen in miljoenen platenkasten, maar hangen ook bij liefhebbers van muziek én fotografie prominent aan de muur.

Dat hij kon beschikken over acht zalen in het Groninger Museum vormt volgens Powell een belangrijke houvast voor de invulling van de expositie. ,,De eerste kamer laat zien hoe de studio van Hipgnosis er in de jaren 70 uitziet, hoe een ontwerp tot stand komt. Alles nog analoog, op film, foto’s gemaakt met een Hasselblad-camera. Van het eerste idee tot en met het uitvoeren van de hoes duurde ongeveer zes weken. Daarna loopt de bezoeker door kamers die in het teken staan van de hoezen gemaakt voor Peter Gabriel en Genesis, Led Zeppelin, 10cc, Paul McCartney & Wings en Pink Floyd – waaronder het 50 jaar oude The Dark Side Of The Moon. Maar ook outtakes kom je tegen: ontwerpen die niet zijn gebruikt.”

Powell vond het een ‘lastige klus’ om een keuze te maken uit in totaal 500 hoezen. Toch spreekt hij van ‘the perfect size’, nadat hij begin dit jaar een kijkje in het Groninger Museum nam. ,,We liepen door de zalen en ik zag in die duizend vierkante meter de gehele expositie al voor me. ‘Het is nog niet eens middag en je hebt de tentoonstelling al helemaal ontworpen’, lachte Andreas. Twee maanden later stuurde ik hem de ontwerpen en kort daarna waren we rond. De expositie is begin januari in tien dagen tijd opgebouwd.”

Eigenlijk wilde Blühm die expositie rondom Pink Floyd naar Groningen halen. Net zoals David Bowie Is en Rolling Stones Unzipped een reizende tentoonstelling die sinds 2014 naast Londen, Rome en Los Angeles ook Dortmund aandeed. ,,Via directeur Edwin Jacobs van cultuurcentrum Dortmunder U kwam ik met Aubrey in contact, die conservator van de expositie was. Helaas past de Pink Floyd tentoonstelling niet in ons museum, maar Aubrey was wel geïnteresseerd om rondom het werk van Hipgnosis een expositie samen te stellen.”

Tussen Hipgnosis en Nederland – en Groningen in het bijzonder – bestaan leuke links. De ontwerpstudio voorzag niet alleen het Golden Earring-album To The Hilt (1976) van een hoes, maar ook Cordon Bleu (1975) en Fully Interlocking (1977) van Solution. Juist, een band uit Groningen. ,,Ik wist niet dat Solution uit Groningen kwam, dat is toevallig”, lacht Powell. ,,Het artwork van Cordon Bleu heb ik niet in mijn archief, maar ik herinner mij wel de vlinder die op de hoes staat afgebeeld. Die foto heb ik geschoten en daarna afgedrukt met een dye-transfer-systeem, wat voor die tijd vrij nieuw was. De hoes van Golden Earring herinner ik mij goed. Uitgevoerd in zwart-wit, jaren 40, met vijf scènes uit een film, waarvan we er vier hebben gebruikt.”

Productief maar chaotisch, zo herinnert Powell zich die eerste tien jaar van Hipgnosis. ,,We werkten keihard: 7 dagen per week, 14 uur per dag. Naast hoezen ontwierpen we ook advertentiecampagnes. Onze studio was vergelijkbaar met The Factory van Andy Warhol. Hij was de grote man met een groep mensen eromheen. Storm en ik hadden 20 man in dienst. Werk stond bovenaan, privélevens gingen eraan onderdoor. Maar wat we deden gaf veel plezier. Niemand zei ‘nee’. Alles kon, de platen verkochten tientallen miljoenen. Als Paul McCartney belde en vroeg om de volgende dag per Concorde naar New York te komen, dan deed ik dat. Geld speelde geen rol. Aan het einde van de jaren 70 gaven bands soms wel 50.000 dollar aan een hoes uit. Gigantisch bedrag, maar dat hadden wereldacts wel. Hipgnosis was het vijfde wiel aan de wagen.”

Na 15 jaar gingen Powell en Thorgerson ieder hun eigen weg na gedoe om geld. Eind jaren 90 herstelde hun vriendschap, maar kort daarna kreeg Thorgerson een beroerte. Hij overleed in 2013 aan kanker. Op zijn sterfbed vroeg hij Powell om zijn werk als creative director van Pink Floyd over te nemen, maar ook de legacy van Hipgnosis voort te zetten. ,,Het voelde alsof de cirkel rond was.”

Hipgnosis gaf de functie en het aangezicht van albumhoezen een nieuw elan. Powell: ,,De jaren van statische en steriele hoezen in de popmuziek waren voorbij. Onze kunstwerken gingen vanuit creatief oogpunt hand in hand met de muziek, die in de jaren 70 ook sterk evolueerde. Zo wil ik Hipgnosis herinneren.”

En om die reden passen de hoezen volgens Blühm moeiteloos in het Groninger Museum. ,,Los van de popcultuur is geënsceneerde fotografie een verzameling waar we ons op concentreren, en waar ook Hipgnosis voor staat. Deze tentoonstelling legt de kracht van het beeld bloot: je herkent de hoes vaak eerder dan de muziek. Vijftig jaar geleden was het innovatief ontwerpen, nu is het cultureel erfgoed en onderdeel van het collectieve geheugen. Vanwege die enorme vrijheid kun je het werk van Powell en Thorgerson ook vergelijken met dat van David Bowie of Gianni Versace. Alles doen, alles durven, maar ook falen. Trial and error. Aubrey ziet The Art Of Hipgnosis als de kroon op zijn werk. Een serieuze tentoonstelling in een serieus museum.”