Via zijn vrienden komen we een beetje dichterbij de mens Mark in documentaire RUTTE

Ornstein roept de politicus Mark Rutte, die 14 jaar het gezicht van ons land bepaalde, ter verantwoording over een reeks van onderwerpen. De toeslagenaffaire, Groningen en het ’functie elders-drama’, maar spannend wordt het pas als we achter de schermen en via zijn vrienden een beetje dichterbij de mens Mark komen.

De NPO vond blijkbaar dat het tweeluik van Ornstein te veel de kant van heerlijkverklaring uit zou gaan en had geen zin in RUTTE. Gelukkig dan maar dat Videoland er wel ruimte voor laat, want het is een fascinerend inkijkje geworden. Dat begint als Rutte met een van zijn naaste woordvoerders het gesprek zit te oefenen waarin hij gaat zeggen dat hij er de brui aan wil geven als premier. Hoe groot het element show en voorkomen is in het werk van een politicus fascineert direct. De manier waarop hij zijn handen moet bewegen, het ritme waarmee de ingestudeerde speech moet worden uitgesproken, alles wordt gerepeteerd. En vervolgens feilloos uitgesproken alsof het vijf seconden eerder spontaan in de VVD’er op is gekomen.

Niet veel later zien we Rutte zonder al zijn wapens en helpers als politicus. Hij loopt in een vaal studentikoos T-shirtje met een rugzakje in korte broek achter zijn immer gelikt geklede goede vriend Jort Kelder aan. Ze blijken op weg naar de sloep van Kelder voor een rondje door de grachten van Amsterdam. We weten het dan nog niet in de chronologie van de docu maar inmiddels is Rutte premier-af. Hij heeft duidelijk niet geïnvesteerd in zijn vrijetijdsgarderobe en op een gekke manier neemt dat de kijker enorm voor hem in.

Dat Rutte vroeg in zijn carrière op gênante wijze in diezelfde sloep is gefotografeerd alsof hij daar geheel in zijn blootje op pad was met Kelder, wordt hem dan ook nog voor de voeten gegooid door zijn vriend. Ik was niet bloot, herinnert Rutte zich licht geërgerd. Dat geloven we graag, maar op de oude foto die van het moment is opgedoken ziet het er inderdaad merkwaardig uit.

Het tweeluik zit vol met dit soort momenten, vooral met dank aan vrienden maar ook rivalen van Rutte. Zo komt ook op speelse wijze de dwangmatige kant van Rutte aan het licht. Het vriendengroepje gaat elk jaar blijkbaar naar hetzelfde skigebied, vertellen Kelder en jeugdvriend Lodewijk Dekker. En dan moet er elke avond weer bij hetzelfde restaurant gegeten worden. „Als we aankomen is het netjes naar zijn kamertje en dineren bij Fondue Du Pont. De dag erop is Hotel Post aan de beurt en dan weer de Whymper Stube. Ik stoor me daar aan en dat weet hij maar uiteindelijk zitten we toch weer bij dezelfde tent. Het is voer voor psychiaters”, aldus Kelder.

Kelder is logischerwijs liefdevol in zijn analyse maar dat geldt eigenlijk in hoge mate voor rivalen ook. Diederik Samsom glimlacht om momenten dat Rutte dwangmatig zijn toevlucht zoekt tot appelgebak. „Dat moet altijd warm gemaakt met slagroom, ook al duurt het twintig minuten en moet dan iedereen wachten.” Alexander Pechtold wijst wel fijntjes op de neiging van Rutte om verkleinwoordjes te gaan gebruiken als politieke problemen groter worden. „Ach. Een steigertje voor het bootje van de koning”, geeft hij als sprekend voorbeeld over een van de toch talrijke crises die Rutte rond koning Willem Alexander heeft moeten bezweren. Misschien wel mooi dan ook dat de koning als Rutte zijn laatste gesprek ’in functie’ met de vorst heeft afgesloten, bij het wegrijden tijd maakt om waardering uit te spreken. „Al die jaren met een studiegenoot en jaargenoot voor ons land aan het werk, het was bijzonder.”

Eigenlijk is alleen Rita Verdonk hard in haar oordeel over ’machtspoliticus Rutte’ die haar wegschoof na een verloren machtsstrijd. Maar dat is niet zo verrassend. Je verbaast je veel eerder over hoe aanraakbaar Rutte blijft op het wereldtoneel. Bijvoorbeeld als hij in Kazachstan met onaantastbare figuren als die op dat soort uithoeken van de wereld aan de macht zijn, moet onderhandelen. ’Mister normal’, noemt een Kazachstaanse woordvoerder hem daar dan ook vol verwondering.

Dat is waarschijnlijk ook hoe Rutte zelf het liefst herinnerd wordt, maar hoe waar is de typering echt? Pechtold haalt het pijnlijke moment van het overlijden van Ruttes moeder tijdens corona aan om zijn twijfels uit te spreken. Niet als verwijt, maar wel vol verbazing dat Rutte het nieuws stil wilde en kon houden tot na haar begrafenis. En Kelder snijdt het precaire onderwerp aan van de alleenstaande status van de premier. Hij heeft hem echt wel met vriendinnen gezien, bezweert hij. „Er zijn er verschillende geweest die ook op hem gewacht hebben in de hoop dat hij echt zich bloot zou geven. Maar ze zijn allemaal uiteindelijk teleurgesteld.”

Ornstein vraagt het ietwat besmuikt Rutte zelf toch ook. „Er zijn vele soorten romantiek. Vrienden, muziek en ook seksuele relaties. Daar ga ik verder niet over praten. Maar het zou kunnen gebeuren dat ik een vrouw vind en gelukkig word. Mooi, als het zich voordoet.”

Vervolgens gaat het als snel weer over de NAVO. Want daar ligt de volgende uitdaging. Mister normal mag dan uitgeregeerd zijn in Nederland, de wereld is nog niet van hem af.