Echt Gronings licht, bestaat dat? Vijf kunstenaars onderzoeken het in Ezinge

Op een van de schilderijen op de expositie Gronings Licht in Museum Wierdenland is een doodgewone tuinstoel te zien. De vorig jaar overleden schilder Matthijs Röling maakte er in 1987 een subliem schilderijtje van. Het bijzondere eraan is het licht dat een deel van het canvas en de armleuningen doet oplichten. Heel geraffineerd.

Is het inderdaad Gronings licht? Het zou zomaar kunnen, vooral omdat het zonlicht daarop wat koeler oogt dan je zou verwachten. Het is licht dat is beïnvloed door de damp die iets noordelijker uit de Waddenzee opstijgt en over het aangrenzende landschap trekt. Maar ook is gekleurd door de kleiachtige vlakheid van het platteland en de reflecties van de wolken.

‘Noordelijk licht’, zo noemt de Groningse kunsthandelaar Richard ter Borg het dan ook in de RTV Noord-documentaire Gronings Licht uit 2023 waarin vijf noordelijke kunstenaars aan het woord komen van wie het werk op de tentoonstelling hangt. Ter Borg vindt dat zulk licht niet alleen in Groningen, maar ook in Friesland te zien is. Het wijkt af van het licht in bijvoorbeeld Brabant of Limburg. Maar gek genoeg is bij lang niet alle vijf kunstenaars dat noordelijke licht terug te zien.

Anke Roder schilderde vanuit haar atelierraam in Zandeweer met een encaustiek-techniek een jaar lang 365 licht- en luchtmomenten van allerlei soort, inclusief nacht- en maanlicht. Geurt Busser stond met zijn voeten in het waddenwater, hetzelfde water waarin hij zijn penselen doopt om zijn aquarellen te maken. In zijn door vochtigheid bezwangerde waterlandschappen is het noordelijk licht alom aanwezig.

Henk Helmantel uit Westeremden geeft heel zorgvuldig het licht in zijn stillevens en kerkinterieurs weer zoals zich dat via kerkramen en het raam van zijn atelier aan hem openbaart. Omdat hij op het Groningse platteland woont, zou je dát misschien wel ‘Gronings licht’ kunnen noemen. Zo schilderde hij op een gevoelige, bijna eerbiedige manier het licht zoals dat in een kerkruimte binnenvalt.

Isabella Werkhoven uit de stad Groningen was ook niet specifiek bezig met Gronings licht. Ze stopt een heel ander licht in haar voorstellingen, een verlaten zwembad in de winter of mysterieuze stukjes natuur. Daar schemert een licht dat je vergeefs in het echt zoekt, omdat het aan haar kunstenaarsziel is ontsproten.

Alles bij elkaar laat het Gronings licht zich niet zomaar vangen. Opvallend is ook dat het noordelijk licht wel over Groningen en Friesland strijkt, maar niet in Drenthe.

Hoe het ook zit en of het zo was dat de vijf kunstenaars het Groningse licht wilden verbeelden of niet, doet er niet veel toe. Daarvoor is het aanwezige werk van een te hoge kwaliteit, zoals Museum Wierdenland dat nastreeft.