Schilderen wat niet te zien is: slordig en wat een rare kleuren. Altink vangt de grote onrust van de natuur | Kunst kijken met Eric Bos

Tien tegen één kwam je onderweg ook een kunstenaar van De Ploeg tegen. Johan Dijkstra, bijvoorbeeld of Jan Altink. Die zaten of stonden daar te tekenen of te schilderen. Als je van je fiets stapte en eens ging kijken hoe het ervoor stond, wist je niet wat je zag. Het leek nergens op. Slordig geschilderd en wat een rare kleuren.

Kijk, daar zie je hoe het Reitdiep op het doek tevoorschijn komt, met zeilscheepje en al. Zo stil en keurig als het fietspad langs het diep loopt, zo’n ruige wereld werd het op dat doek van Jan Altink, een baaierd van onrust. Zie dat rode zeiltje klapperen, die dreigende regenlucht, de schrille kleuren. Je trekt je jas onwillekeurig wat dichter om je heen.

En alsof dat niet genoeg is, schildert Jan Altink me daar een oranje slinger dwars door het beeld heen. Je denkt: dat zal wel riet wezen, maar kijk eens hoe zo’n rietkraag in hoge snelheid naar de horizon toe beweegt, als een warme sjaal om je nek in de frisse noordenwind. Dat heeft dat landschap van hem wel nodig.

Jan Altink (1885-1971) schilderde dus niet wat er te zien was, niet de stilte, niet de rust. Hij schilderde juist de grote onrust van de natuur. Schip met rood zeil heet dat schilderij dat we nu in het Ploegpaviljoen van het Groninger Museum tegenkomen. Maar het zou beter Onrustig landschap met rode vlek en oranje slinger kunnen heten.

Want Jan Altink en de andere schilders van De Ploeg trokken zich een eeuw geleden nergens wat van aan. Ze keken niet naar het landschap om hun kleuren te vinden, ze kozen op hun palet de kleuren die het meest dynamisch waren. Ze namen hun verfschetsen mee naar het atelier, uit de wind, en schilderden er landschappen van zoals we die nog nooit hadden gezien.