Veel prachtige films zijn wel in het Filmmuseum te zien, maar niet altijd in de gewone bioscoop. Streamingsdiensten springen vaak in dat gat. Zoals Pathé-thuis met de uitzonderlijke film ‘Memoria’.
In haar appartement in Bogotá wordt Jessica gewekt door een harde knal. We zien in de ochtendschemer de contouren van haar lichaam dat na enkele minuten overeind komt. Komt het terug? Was het een droom? Het duurt lang voordat ze uit bed stapt en door de ramen naar buiten durft te kijken.
Alles duurt lang in Memoria (2021), een film van de Thaise filmmaker Apichatpong Weerasethakul. Hij neemt alle tijd, net zolang als tijd gewoonlijk duurt. Naast de in real time geschoten scènes bestaat Memoria ook uit ingeblikte tijd, zoals in een doorsnee film.
Beklemmende gevoelservaring
Gelukkig is daar die knal als een wake-upcall. Vanaf dat moment willen we net als Jessica weten wat die betekent. De knal herhaalt zich bovendien een aantal malen. Daarom volgen we het verhaal, dat maar geen verhaal wordt, maar een beklemmende gevoelservaring.
Jessica wordt vertolkt door Tilda Swinton, een enigmatische filmpersoonlijkheid die met haar androgyne verschijning een onvervangbaar stempel drukt op de films van een aantal onafhankelijke filmmakers, onder wie Jim Jarmusch, Joanne Hogg en Derek Jarman.
Verontrustende dingen
In Memoria heeft een opeenvolging van onverklaarbare gebeurtenissen plaats zoals we die kennen van de films van David Lynch. Wat onze aandacht bij de fascinerende Memoria gevangen houdt zijn kleine verontrustende dingen die niet lijken te kloppen.
De knal blijkt alleen door Jessica gehoord te worden. Ze gaat bij een geluidstechnicus te rade die blijkt niet te hebben bestaan. Wanneer een man die ze langs een riviertje ontmoet naast haar op het gras gaat liggen, overlijdt hij, om na een tijdje weer overeind te komen.
Tijd, ruimte en herinnering schuiven in deze film over elkaar heen. Voor we het weten, glijden we een andere wereld binnen. In dat opzicht is Memoria een mengeling van thriller, sciencefiction en persoonlijk drama.
We moeten leren luisteren
Wat de maker wilde weergeven is een meditatieve reis in onze ziel, om na te denken over de mens en zijn wereld. Je krijgt het vermoeden dat de knal in ecologische zin een waarschuwing is. Of zoals Weerasethakul uitlegde: ‘Onze planeet spreekt met ons en wij zouden daarnaar moeten leren luisteren. Voor Tilda en mij was het een zoektocht naar iets nieuws.’
Je dreigt soms je aandacht te verliezen bij een lang shot van een dichtbegroeide rivieroever en hoopt dat Jessica snel weer in beeld komt. Maar intussen gebeurt er iets met jezelf. Je raakt gevangen in de tijd die de filmmaker neemt om ons zijn verhaal binnen te trekken en te doen ervaren wat Jessica ervaart. Dat maakt deze film tot een fascinerende belevenis.
In de films van Apichatpong Weerasethakul zijn er geen scheidslijnen tussen waarneming, droom, herinnering en hallucinatie te vinden. Ze komen wat hem betreft allemaal voort uit het rijk van de verbeelding, zoals de cinema in wezen is.
Memoria (2019) van Apichatpong Weerasethakul. Met Tilda Swinton ea. Zonder abonnement te zien via streamingsdienst Pathé thuis. Kijk op www.pathe-thuis.nl voor prijzen en voorwaarden.
