Houten camera uit 1880 legt vast wat blote oog niet kan zien. Campis in Assen toont parallelle wereld in een mysterieus spectrum | Kunst kijken met Eric Bos

Op de tentoonstelling In Search of the Untold in Campis, podium voor hedendaagse kunst in Assen, dringen zich onmiddellijk vragen op. Kan een foto een gedicht zijn? Of een muziekstuk? Maken foto’s wel eens geluid? Vertellen ze ons misschien iets van een parallelle wereld?

Voor de exposerende fotografen Annemarie van Buuren, Baukje Venema, Olga Rook, Nicole Hagesteijn en Jacqueline Louter zijn dat geen vragen meer. Als collectief met de naam Nomads of Sehnsucht zoeken ze de grenzen van de fotografie op. En wandelen daar rustig overheen.

Daarvoor gebruiken ze niet alleen de gebruikelijke techniek en apparatuur. De Groningse Annemarie van Buuren maakt bijvoorbeeld gebruik van een houten droogplaatcamera uit 1880. Daar bereik je geen digitale perfectie mee. Je krijgt iets anders te zien. Het lichtgevoelige materiaal verandert de werkelijkheid in een mysterieus gamma van alles tussen zwart en wit in. Alsof de camera iets vastlegt dat het blote oog niet kan zien: een parallelle wereld die door de zichtbare wereld heen schemert.

Je zou kunnen zeggen dat het wonder van de fotografie opnieuw zichtbaar wordt. Een ogenschijnlijk verloren wereld van herinneringsbeelden. Nostalgie? Het gaat veel verder. Het gaat naar het ongeziene toe, het onuitsprekelijke. Zodat je eindelijk kunt zeggen: zoiets kan alleen fotografie. Als middel om te experimenteren, te zoeken, te verkennen.

Want kijk: daar hangt een kleine zwart-witfoto die Nicole Hagesteijn maakte van een oude vrouw in een lang wit hemd die haar vleugels lijkt af te schudden. Of doet ze die juist om, onderweg naar het hiernamaals? Het beeld is niet helemaal scherp, zodat de vormen zachtjes in beweging komen. Hier raakt de fotografie de schilderkunst. De schoonheid van de imperfectie. Zoals ook in de landschappen van de Groningse Baukje Venema.

Maar perfectie kan ook iets verbazends opleveren. Jacqueline Louter maakt sublieme kleurenfoto’s van bloemstillevens zoals Giorgio Morandi die kon schilderen. Verlegen vaasjes met bedremmelde bloemen, fel uitgelicht tegen een duistere omgeving, als balletdanseressen in een toneelspot. Als je goed kijkt, is het of ze geschilderd zijn. Het is bewegingsloos en toch siddert zo’n stilleventje bijna onmerkbaar van ingehouden schoonheid.

Naar de meeste van deze foto’s kijken we niet alleen, we ondergaan ze ook. We voelen en horen ze. Ze wekken associaties met beelden die we zelf ooit zagen. Zoals een amberkleurig interieur van de in Moskou geboren Olga Rook die naar de filmische stijl van Andrei Tarkovsky en Bela Tarr lijken te verwijzen.

Een eenvoudige en schemerige woonkamer. De klok aan de muur verwijst natuurlijk naar de tijd, maar dat doet de hele foto. De Oost-Europese gordijntjes, de balken in de muur, de glazen vaas met de bloesemtak. Het is een lenteochtend en je hoort de klok tikken. Het is er zoals het er eeuwen was en altijd zal zijn.