Regisseur Ruut Weissman vertelt over de locatietheatervoorstelling Over de Grens. Foto: Duncan Wijting
Terwijl maandag de eerste vluchtelingen uit Oekraïne arriveren in Winschoten, wordt een paar kilometer verderop in Bad Nieuweschans een preview gegeven van ‘Over de Grens’. Een theatervoorstelling over de opvang van vluchtelingen voor het nazi-regime in het Oost-Groningse grensgebied. ,,Het maakt dit stuk tragisch actueel.’’
Zestig keer wordt de voorstelling in mei (try-outs), juni en juli gespeeld in de Mellemaheerd. Een boerderij aan de Hamdijk in Bad Nieuweschans. De première is op 3 juni. Tientallen mensen werken mee aan Over de Grens.
Trilogie
Het is het laatste verhaal van de trilogie De Toekomst. Drie voorstellingen op locatie die verhalen verbeelden uit culturen die zo verschillend en markant zijn voor de Oost-Groninger identiteit. De culturen van de boerenarbeiders en grote communistische aanhang in het Oldambt, de rijkdom van de herenboeren, de grote Joodse gemeenschap van Winschoten en omgeving en de Duitse buren.
Arena
De eerste voorstelling was in Bourtange, Anatevka in Oost-Groningen in 2017. De tweede was Onderweg naar de Toekomst in de oude strokartonfabriek De Toekomst in Scheemda in 2019.
In de grote boerenschuur waar de preview wordt gehouden (en komende zomer in een grote arena gebouwd van stropakken wordt gespeeld) is het een weerzien van bekenden. Van mensen die aan de eerste twee voorstellingen meewerkten, als acteur zoals Ad van Kempen, of als vrijwilliger.
Scriptschrijver Rob de Graaf is er, net als regisseur Ruut Weissman (die succesvolle producties op zijn naam heeft staan als de Hazes-musical Hij gelooft in mij en Fidler on the roof) en producent Tineke Abelen. En er zijn mensen die voor het eerst meedoen, zoals de acteurs Albert Secuur en Lucretia van der Vloot.
Deze laatste voorstelling is gebaseerd op een waargebeurd verhaal, op het boek Haven in de mist van Johan Frye, vertelt Abelen. Dat gaat over twee jonge kinderen uit Amsterdam die in de hongerwinter van 1944 als evacués worden ondergebracht bij boer Jan Kolder en zijn vrouw Aaltje.
Diep in het verzet
Kolder was boer dicht bij de Duitse grens in buurtschap De Bult tussen Oudeschans en Klein Ulsda. Een man die diep in het verzet zat. ,, Wie hulp nodig had, werd geholpen. Aander lu binnen ook lu, was zijn motto. Er werd geen onderscheid gemaakt tussen afkomst, politiek, cultuur of land’’, zegt Abelen.
Gevaar voor eigen leven
Zoals Kolder waren er in het grensgebied meer zegt Alex Vissering die het lied Wir sind die Moorsoldaten zingt en vertelt over de 15 concentratiekampen net over de grens in het Duitse Emsland waar tegenstanders van het naziregime onder verschrikkelijke omstandigheden te werk werden gesteld. Duizenden mensen lieten er het leven onder wie veel Russische krijgsgevangen.
Alex Vissering zingt het lied 'Wir sind die Moorsoldaten'. Foto: Duncan Wijting
,,Af en toe wisten er een paar te ontsnappen en de grens naar Nederland over te komen. Daar werden ze met gevaar voor eigen leven geholpen door mensen als Kolder en De Rode Hulp, een organisatie die vooral bestond uit communisten. Wie werd opgepakt, werd teruggestuurd en doodgeschoten.’’
Eigenlijk zou de voorstelling in 2020 worden opgevoerd. Vanwege corona is het twee keer uitgesteld. ,,Dan word je als het ware ingehaald door de actualiteit. Zo tragisch. Zo actueel. Schrijnend. Het maakt dit stuk actueler dan ooit’’, zegt regisseur Weissman.
Stem geven
Hij overweegt sterk om vluchtelingen (‘als ze het willen en kunnen’) bij de productie te betrekken. ,,Vluchtelingen waar ook vandaan. Rob is nog druk aan het schrijven. Misschien kunnen we deze mensen een stem geven als interactie met de actualiteit, juist om de actualiteit te benadrukken’’, zegt Weissman.
Universeel verhaal
,,Het is een universeel verhaal over mensen die over grenzen gingen: letterlijk en figuurlijk’’, draagt Van Kempen voor: ,,Waar precies ligt de grens: tussen goed en fout, tussen rust en onbehagen, tussen vrede en verdriet. Grenzen, meestal zie je ze niet.’’
