Omvergeblazen. Sprakeloos. Diep ontroerd. Het overkwam muziekredacteur Job van Schaik begin november op festival Soundsofmusic in Groningen. Hanna Shybayeva speelde ‘The People United Will Never Be Defeated!’ van Frederic Rzewski.
De Amerikaanse componist schreef deze moderne pianoklassieker in 1975. Het stuk bestaat uit 36 variaties op een Chileense protestsong. Rzewksi wilde zijn solidariteit betonen met het verzet tegen de dictatuur van generaal Pinochet in Chili. In het magistrale werk komt muzikaal van alles voorbij: van modernisme en blues tot romantiek en free jazz.
En bij Hanna Sybayeva kwamen, toen het thema na een uur intens muzikaal vuurwerk in al zijn oorspronkelijke vorm terugkeerde, ook de tranen. Na afloop vergaten we bijna te applaudisseren. We keken elkaar aan en vielen stil. Wat kun je zeggen na zo’n uitvoering? Dus stamelden we maar zoiets als ‘ongelofelijk’, met een van emotie verwrongen gezicht.
Geen ruimte voor andere muziek
In de dagen na het concert kwam de melodie van The People United regelmatig terug in mijn hoofd en steeds weer was er die ontroering. De concerten op Soundsofmusic die volgden kwamen niet meer helemaal binnen. Alsof er na deze uitvoering in mijn hoofd een tijdlang nauwelijks ruimte was voor andere muziek. Dat had ik nog niet eerder meegemaakt.
Maar wat was er nu zo bijzonder aan deze uitvoering, afgezien van de geweldige muziek? Mijn eigen stemming zal ongetwijfeld meegespeeld hebben. Maar los daarvan was Shybayeva’s uitvoering enorm intens en vlijmscherp. Met volledige overgave viel ze op de vleugel aan, vanuit totale beheersing en met een peilloze emotionele diepgang.
En er stond wat voor haar op het spel. Persoonlijk. De pianiste is zelf actief in het verzet tegen de dictatuur in haar moederland. In de cadenza, waar de solist mag improviseren, had ze Wit-Russische protestliederen verwerkt, vertelde ze na afloop. Muziek als overlevingsstrategie. Kunst als houvast in een onzekere wereld. Onvergetelijk.
