Inwoners Haaksbergen vrezen met zoutwinning ’Groningse toestanden’

Voorstanders wijzen op de verstrekkende gevolgen voor de chemische industrie. Ook staan er minstens 1500 banen op het spel.

Zeg zout, en je zegt Twente. Al meer dan 100 jaar wordt het er uit de bodem gehaald. Eerst door Akzo, sinds twee jaar door Nobian, zoals het verzelfstandigde chemie- en zoutbedrijf tegenwoordig heet. Maar de putten waaruit zout wordt gewonnen rond Enschede en rond Hengelo raken leeg. Daarom kijkt Nobian met begerige ogen naar het zout bij Haaksbergen.

Het Twentse zout is namelijk makkelijk te winnen. Het ligt dicht aan de oppervlakte en is erg zuiver. Daarom wordt het ’Twentse goud’ op grote schaal gebruikt in de chemie. Niet alleen in Nederland, ook in Duitsland en Scandinavië. Samen zijn de chemiebedrijven in die landen goed voor een kwart van de vraag in Europa.

Het zout van Nobian – dat jaarlijks bijna 2 miljard euro omzet – zit werkelijk overal in. In zonnebrillen en contactlenzen bijvoorbeeld, in zeep en papier en in paracetamol en batterijen. Maar ook in pvc-vloeren, kunststof kozijnen, ledlampen, elektrische auto’s en windmolens.

„Een alternatief voor het Twentse zout is er eigenlijk niet”, zegt Jorn van der Meer, directeur communicatie van Nobian. „Die zoutvlaktes in Frankrijk en Italië, die mensen wellicht kennen van vakantie, leveren ander zout op. Daar moet heel wat mee gebeuren voor een chemiebedrijf er iets mee kan. Een andere optie is zout uit Chili. Alleen wordt dat door de afstand duurder. En duurzaam is het evenmin.”

Geen wonder dat de chemiebedrijven bij monde van werkgeversorganisatie VNO-NCW Midden-Nederland een klemmend beroep op Haaksbergen doen. „Elders in Europa is het schaars en hier kan de zoutwinning veilig”, zegt voorzitter Marcel Hielkema. „Dat hebben we de laatste 100 jaar laten zien.”

„Er is in het verleden best weleens wat gebeurd met die zoutkoepels”, stelt Niels Jeurink, Statenlid voor GroenLinks in Overijssel. Daarmee doelt hij onder meer op een jarenlange onopgemerkte lekkage in een zoutholte in de buurt van Enschede. Zijn fractie riep destijds op tot directe verwijdering van de 250 miljoen liter diesel die er was opgeslagen.

Nobian constateerde onlangs nog dat een zoutcaverne onder een afvalberg spoorloos verdwenen is. Bovendien ontstond in 1991 in Hengelo een sinkhole nadat een ondergrondse caverne was ingestort. „Ik snap de argwaan van die mensen wel. Want als er iets misgaat, is er nooit iemand thuis. Kijk maar naar Groningen”, aldus Jeurink.

Volgens Ludwig ten Broeke wordt Nobian ’venijnig’ wanneer de vergelijking met Groningen wordt getrokken. „Maar ook daar is zoutwinning zeker niet onbesproken”, weet het lid van actiecomité Laat de Hoeve niet Zakken. „Alles wat daar rommelt wordt toegeschreven aan gas, maar we hebben contact met mensen uit die gebieden en daar twijfelen ze net zo goed of het niet ook met de zoutwinning te maken heeft.”

In Sint Isidorushoeve, het Haaksbergse kerkdorp dat in de volksmond De Hoeve genoemd wordt, zijn ze dan ook allesbehalve blij met het plan voor acht nieuwe zoutputten. Het actiecomité waar Ten Broeke onderdeel van is, vertegenwoordigt ruim 200 huishoudens in de buurt. „De zoutwinning zoals nu door Nobian voorgesteld leidt tot verzakkingen van de grond, veranderingen in de grondwaterstand en is bovenal een enorme inbreuk op ons buitengebied. Ook wordt er gesproken over herbestemming van leegstaande cavernes, dan komen we er nooit meer vanaf.”

„Die putten worden vijf tot twaalf keer zo groot als de putten die we nu kennen in de omgeving. Ze willen hier cavernes van 125 meter boren. In Groningen is zo’n caverne en die krijgen ze niet stabiel. Wij hebben gewoon niet zoveel zin om straks met allerlei neveneffecten geconfronteerd te worden.”

Voorstanders van de zoutwinning lobbyen ondertussen vanuit alle hoeken. Zelfs vakbond FNV is een actie voor het behoud van de Twentse zoutwinning gestart. De 400 werknemers in de zoutfabriek in Hengelo vrezen voor hun baan als Haaksbergen tegen stemt. Bij toeleveringsbedrijven in de regio staan nog eens 1100 banen op de tocht.

„Tot nu toe hebben we ons afzijdig gehouden”, zegt bestuurder Monique Daamen. „Maar nu is het echt vijf voor twaalf.”

Van der Meer hoopt dat de kersvers aangestelde bemiddelaar Bernard Wientjes de gemoederen in Haaksbergen kan bedaren. „Het lijkt wel of feiten niet meer tellen. Wat ons steekt, is dat wordt gesuggereerd dat veiligheid voor ons niet telt. Terwijl wij ook een fabriek in Groningen hebben. Er zijn Nobian-collega’s die in hun eigen huis ervaren wat de gevolgen zijn van de gaswinning. Wij beseffen als geen ander welke verantwoordelijkheid wij hebben.”

Ten Broeke op zijn beurt heeft weinig vertrouwen in de bemiddelaar. „Het is een kwestie van besluitvorming proberen te beïnvloeden. Een powerplay. Wientjes is voormalig voorzitter van VNO-NCW, dan weet je wel aan welke kant hij staat.”