In de geschriften van de beroemde Griekse wijsgeer Plato komt een dialoog voor tussen de nog beroemdere wijsgeer Socrates en een vriend, Crito genaamd.
Socrates is door een Atheense rechtbank veroordeeld tot de dood door het drinken van een beker gif vanwege ondermijning van de moraal van de Atheense jeugd en afwijzing van de staatsgodsdienst. Zijn steenrijke vriend Crito heeft hem aangeboden hem vrij te kopen of te helpen ontsnappen. Socrates wijst dat af.
Kort voor zijn dood vindt in de gevangeniscel tussen beide mannen het volgende gesprek plaats. Crito: ,,Ik geloof niet dat het te rechtvaardigen is, Socrates, wat je nu aan het doen bent, jezelf opgeven terwijl je leven gered had kunnen worden. Bovendien laat je naar mijn idee ook je eigen zoons in de steek. Terwijl je de kans hebt hen groot te brengen en op te voeden, vertrek je, en laat je hen achter en wat jou betreft moeten ze maar zien wat er verder met hen gebeurt. Nee, je moet ofwel geen kinderen maken of alle lasten om hen groot te brengen tot het einde toe helpen dragen.”
In het voorportaal van de dood
Het is nogal wat om in het voorportaal van de dood zoiets van vriend tot vriend te zeggen. En toch, het zijn juist deze dingen waarvoor een ware vriend de moed zou moeten hebben ze je te zeggen, zelfs als je wanhopig bent.
Toen in juli 2001 de kunstenaar Herman Brood (1946-2001) door een sprong van het Amsterdamse Hiltonhotel een einde aan zijn leven maakte, liet hij vier kinderen achter, de jongste circa 7 jaar. Heeft hij een vriend als Crito gehad? Naar verluid heeft Brood met de gedachte gespeeld om van het Okura-hotel te springen. Een vriend zou hem daarop hebben voorgesteld het Hilton te nemen met als argument, begrijp ik, dat het dichter bij huis was en hij dat eventueel zelfs nog zou kunnen zien tijdens zijn sprong. Als het waar is, is het hemeltergend.
Heeft de schrijver Joost Zwagerman (1963-2015) die ook zelf aan zijn leven een einde maakte en drie kinderen naliet, in zijn laatste uren een vriend als Crito gehad? Volgens Plato heeft Socrates in het bijzijn van Crito kort vóór zijn dood toch nog persoonlijk afscheid genomen van zijn kinderen. Hebben Herman en Joost dat ook gedaan? Ik weet het niet. Ik hoop het.
In een samenleving als de onze wordt ons zelden voorgehouden, zoals Crito Socrates deed, dat als we voorgoed willen ‘vertrekken’, van ons verwacht mag worden daarvoor begrip te vragen en uitleg te geven aan de mensen om ons heen. Er zijn mensen die zeggen dat het onze eigen beslissing is en dat anderen die te respecteren hebben, punt uit.
Natuurlijk, als iets eenmaal gebeurd is, dan rest ons weinig anders dan het te accepteren. Maar bijvoorbaat respecteren? Van wie zijn we eigenlijk? Van niemand behalve van onszelf? En als we van niemand zijn behalve van onszelf mogen we met onszelf dan ook doen wat en wanneer we willen? Eventueel zonder rekening te houden met anderen, onze kinderen inbegrepen? Met Crito bestrijd ik dat.
