Je schamen voor plat praten? Neem de streektaal eernsachtig als studie-onderwerp | opinie

Het zijn vaak niet de minsten die een verband leggen tussen plat praten en schaamte. Marga Kool, veel gelauwerde schrijver en spreker met onder meer Drents als voertaal herhaalt in de krant van zaterdag (’Met weemoed ga ik dit werk loslaten’, DVHN, 01-02) deze ongefundeerde ‘wijsheid’.

Ook het vermeende minderwaardigheidscomplex van dialectgebruikers komt weer naar voren. Het is de hoogste tijd dat intellectuelen in de regio stoppen met verkondiging van deze zogenaamde oorzaken van de verdwijning van minderheidstalen.

Als opa’s en oma’s met hun kleinkinderen willen communiceren is het verstandig dat de senioren in de taal van hun nakomelingen leren chatten.

Talen komen en gaan. Zieltogende minderheidstalen verdwijnen en levende talen nemen de plaats in. Het is nooit anders geweest.

Enkelen betreuren deze verandering. De meeste gebruikers van taal zijn onverschillig over welke taal de voorrang heeft.

Taal is een middel om met elkaar te communiceren. Taal is geen doel. Een paard en wagen waren een middel met als doel om oogst en mensen te vervoeren. Ze zijn uit het straatbeeld verdwenen. Seks was een middel om nakomelingen te verwekken. Ook dat is veranderd.

Jonge generaties kiezen voor Engels, voor e-bikes en fat bikes. Boekwinkels spelen in op die vraag. Nederlandstalig werk maakt plaats voor chillen met Engelse romans, niet enkel omdat de boeken in het Engels goedkoper zijn.

Wie in een Engelstalige omgeving is opgegroeid, met films, muziek, bediening in horeca en shops met altijd wel een sale op Black Friday of een troostrijk mixdrankje op Blue Monday, al dan niet gekleed in pink sweater, boxershort en sneakers uit de webshop, met op de smartphone tickets voor de cinema op weg naar een seminar over mindfulness, raakt besmet met een andere taal dan de moerstaal, de moedertaal.

Wie Fernweh heeft mag moer ook vertalen als moor, als taal uit het veen. Plat.

Leedverwerking hoort bij verlies, ook bij verlies van de eigen taal. Senioren uit de vorige eeuw zoeken graag een zondebok voor het verdwijnen van streektalen. De voorkeur van de schuldigen gaat uit naar schaamte, naar minderwaardigheidscomplex en naar vermeend gebrek aan trots.

Onzin. Ik heb nog nooit iemand ontmoet die zich voor plat schaamt.

Schaamte voor onbenulligheid en kortzichtigheid komt soms voor. Te weinig misschien. Minderwaardigheidscomplexen in de Nedersaksische regio ken ik niet, wel in domheid verpakte superioriteitsgevoelens. (Uit de rommel en de resten schiep God de mensen uit het westen).

Dialect is prima om met elkaar te praten over vroeger, over familieruzies en andere belangrijke zaken. Streektalen zijn geen cultuurtalen. Ze missen de woordenschat en de literatuur om met enige diepgang over kunst, eten, liefde, seks, religie, filosofie, politiek, psychologie, wetenschap, geschiedenis, ziektes, literatuur, muziek van gedachte te kunnen wisselen.

Hedendaags Nedersaksisch dialect is slechts een klinkervariant op het Nederlands (doar/daar). Het bewijs: laat een Drentse tekst door Google Translate in het Engels vertalen en vraag vervolgens de vertaling naar het Nederlands. Enkel details vragen om aanpassing voor een bijna identieke tekst.

Dat dialecten tekortschieten voor prettige diepgaander communicatie betekent niet dat minderheidstalen geen waardering verdienen.

Wat mij betreft gaat de aandacht naar archivering (opbewaren), digitaal toegankelijk maken, academisch onderzoek naar taal- en betekenisverschuiving, bestudering van streektaalliteratuur om huidige trends in de regio te duiden. Hoe worden Joden, Sinti, Cocksen, zwarten, moffen, vrouwen, kinderen in de streektaalliteratuur beschreven? (Net als nu. Eigen volk eerst.) Zijn er verschillen en overeenkomsten met de huidige (streektaal)literatuur? (Oppervlakkig braaf gebleven.)

In welke streektaalboeken is sprake van schaamte, van minderwaardigheidscomplexen? (Geen.) En misschien nog interessanter: werd in vorige eeuwen in het plat tussen grootouders en kleinkinderen überhaupt gecommuniceerd? (Nee.)

Stop met de ophemeling van domme plat pratende boeren en van senioren in hun nadagen als waardevol voor behoud van streektaal. Intellectuelen in de regio: neem de streektaal eernsachtig (serieus) als studie-onderwerp. Proat noar ie verstand hebt.