Heilzame thermale bronnen brengen al eeuwenlang gasten naar het sprookjesachtige Oostenrijkse stadje Bad Gastein. Ook keizerin Sisi en haar man, keizer Franz Jozef I, kwamen hier graag. We treden in hun voetsporen en bezoeken dit kuuroord, waar je radontherapie kunt krijgen in een oude mijnschacht en waar je ook nog eens prachtig kunt skiën.
Een sprookje, anders kunnen we het eigenlijk niet omschrijven. Voor ons ligt, in het hart van Bad Gastein, pal naast de beroemde waterval, het statige hotel Straubinger. Het is zo’n hotel waar de valet je bij de entree verwelkomt, je helpt met het uitladen van de bagage en dan jouw auto elders parkeert.
De imposante entree van het Straubinger hotel. Foto: Anniek Boswijk
Voor ons is dit zeker geen gebruikelijke manier van overnachten, maar wat is het heerlijk om je eens zo volledig onder te dompelen in luxe en je voor even te voelen als een prinses in een kerstsprookje. Of eigenlijk een keizerin. Want niemand minder dan keizerin Sisi heeft hier in ditzelfde hotel geslapen, in 1885.
Kenmerkend voor de Belle Époque-periode
De geschiedenis gaat hier zelfs veel verder terug, in 1422 was er al een herberg op deze plaats, 400 jaar later werd het huidige hotel gebouwd. Net als veel andere hotels in Bad Gastein, heeft het hotel een ontwerp dat kenmerkend is voor de Belle Époque-periode, met een indrukwekkende gevel en weelderige interieurdecoraties. Als wintersportplaats is Bad Gastein daardoor compleet anders dan de typische alm-dorpjes in de Alpen.
Historisch beeld van Bad Gastein met de waterval en het Straubinger hotel. Beeld: Rudolf van Alt
Ook in de huidige eeuw trekt het nog altijd beroemde gasten. Zo kwam acteur Hugh Grant er om te skiën. Van hem is de uitspraak ‘Bad Gastein is good Gastein’. En dat is het ook! Niet alleen vanwege die prachtige architectuur en de aantrekkingskracht van de skipistes, ook omdat er heilzame thermale bronnen in de bergen te vinden zijn. Die werden al in de 14de eeuw ontdekt en al in die periode werden er kuuroorden gebouwd.
Toch duurde het tot in de vorige eeuw voordat achterhaald werd waar de geneeskrachtige werking van het water precies vandaan kwam: radon. Vóór de ontdekking van dit radioactieve gas in de bergen werd gedacht dat het uitsluitend te danken was aan de combinatie van mineralen en de warme temperatuur van het thermale water. Dat was een gangbare opvatting voor kuuroorden in die tijd, omdat de exacte chemische samenstelling van het water vaak niet helemaal bekend was.
Gunstige effecten bij reuma en fibromyalgie
De werking van radon werd min of meer per toeval ontdekt, toen mijnwerkers op zoek naar goud en erts in de bergen gespaard bleven van ziekten en zich juist beter voelden nadat ze in de mijnschachten waren afgedaald. De radioactieve stof radon is overigens in hoge concentratie juist levensgevaarlijk, maar de lage concentratie die zich bevindt in de Radhausberg, vlak bij Gastein, zorgt voor pijnverlichting en heeft een gunstig effect bij ontstekingen.
Zo kan het dat tegenwoordig patiënten met bijvoorbeeld reuma, fibromyalgie, huidaandoeningen of de ziekte van Bechterew (een chronische ontstekingsziekte) hier radonttherapie volgen. En nu mogen ook wij, al hebben wij gelukkig deze klachten niet, ervaren hoe dat is. We brengen een bezoek aan de Gasteiner Heilstollen. Hier is in de jaren vijftig een verlaten mijnschacht omgevormd tot kuuroord.
Het treintje dat 2,5 kilometer de berg in gaat. Foto: Max Steinbauer
Door die schachten rijdt nu een treintje, waarin de kuurgasten in badkleding en met badjas plaatsnemen en vervolgens 2,5 kilometer de schacht inrijden, tot in het hart van de berg. Afhankelijk van de ernst van de klachten en van wat de patiënt aankan – dit wordt bij een intake zorgvuldig door een arts beoordeeld – stapt die uit op een van de stations, waar kuurbedjes klaarstaan.
Een lichtclaustrofobische neiging
Hoe dieper de berg in, hoe heter het wordt en hoe meer de luchtvochtigheid stijgt. Bij station 1, op 1888 meter van het opstappunt in het kuurhuis, is de temperatuur 37 graden en de luchtvochtigheid 75 procent. Op station 4, op 2238 meter de berg in, is dat gestegen naar 41,5 graden en 100 procent. ,,Daar kom ik zelf niet’’, vertelt de arts ons bij onze intake. ,,Maar sommige patiënten zijn hier echt bij gebaat.’’
Ons raadt hij aan om op station 1 uit stappen. Nadat we eerst een stop maken bij het ‘Bademantel-Station’, waar de badjassen achtergelaten worden, rijdt het treintje door. Met een lichtclaustrofobische neiging vinden we het nu best een beetje spannend worden. We zijn saunaliefhebbers, maar als het je in een sauna te heet wordt, kun je op ieder moment naar buiten stappen. Hier zul je op je station moeten wachten totdat het treintje je na ongeveer een uur weer ophaalt.
Radontherapie, ongeveer een uur lang blijven de kuurgasten in de grot. Foto: Max Steinbauer
Gelukkig is er natuurlijk wel aan de veiligheid gedacht, en is op elk station een zorgverlener aanwezig die in de gaten houdt of niemand onwel wordt. Gebeurt dat toch, dan kan de patiënt naar een noodstation gebracht worden waar het klimaat gereguleerd wordt. We besluiten ons maar over te geven aan de omstandigheden en gaan rustig op een van de bedjes liggen. En daar lig je dan, niet wetend wat je nu precies zou moeten voelen, maar je merkt wel dat het iets met je lichaam doet.
Soms wel een jaar pijnvrij leven
De geneeskrachtige werking die veel patiënten ervaren, treedt meestal ook pas na enkele bezoeken. Zij verblijven daarvoor vaak een paar weken in Bad Gastein, zodat ze meerdere keren de grot in kunnen. Soms worden de klachten na de eerste paar bezoeken erger, maar nemen ze uiteindelijk af. Patiënten geven aan dat ze vervolgens soms wel een half jaar tot een jaar pijnvrij kunnen leven, zonder de medicijnen of injecties die zij eerder moesten gebruiken en die vaak nare bijwerkingen hadden.
De werking van radon is wetenschappelijk onderzocht. Toch is de therapie niet voor iedereen geschikt en zal ook zeker niet elke (Nederlandse) zorgverzekeraar een kuur vergoeden. Wie denkt gebaat te zijn bij een bezoek aan de Gasteiner Heilstollen, zou eerst met een eigen arts moeten overleggen en zich goed moeten verdiepen in de materie.
Het sprookjesachtige centrum. Foto: Christoph Oberschneider
Wij laten na dat ene bezoek de grotten weer achter ons. Terug naar de magie van het hotel, dat overigens ook een minder mooi hoofdstuk in de geschiedenis heeft gekend. Net als de rest van Bad Gastein raakte het in de tweede helft van de vorige eeuw steeds meer in verval.
Een revival voor het historische centrum
Na een lange periode van grandeur en overvloedigheid, waarin de aristocratie en de andere welgestelden hier kuurden, flaneerden en eindeloos veel geld spendeerden, volgde een tijd waarin de majestueuze hotels hun deuren moesten sluiten en sommige daarvan decennialang leegstonden of nog steeds staan. Het weelderige centrum veranderde in een soort spookstadje, hoewel tegelijkertijd aan de kant van het skigebied, waar ook de Felsentherme spa is gebouwd, wel meer levendigheid kwam.
Modern meets klassiek in dinerzaal. Foto: Anniek Boswijk
Gelukkig is inmiddels ook in het oude centrum een revival gaande, waarvan de heropening van het Straubinger hotel (dat zo’n 25 jaar leeg heeft gestaan) misschien wel het mooiste voorbeeld is. Met alle egards voor het keizerlijke verleden, is het op heel moderne manier gerestaureerd. Kenmerkend detail is bijvoorbeeld de klassieke kroonluchter in de statige dinerzaal, die door de architecten niet aan het plafond gehangen is, maar een prominente plaats tussen de wijnen op de middentafel kreeg.
Nog moderner is het Urban Nature hotel (voorheen het Badeschloss) dat tegenover het Straubinger ligt. Met zijn futuristische interieur brengt dat hotel Bad Gastein compleet in de 21ste eeuw.
Het skigebied heeft 203 kilometer piste en bestaat uit vier losse gebieden. Dat in Bad Gastein (Schlossalm-Angertal-Stubnerkogel, 87 kilometer piste) is daarvan het grootste. Sportieve skiërs kunnen ook een dagtrip maken naar Sportgastein (15 minuten rijden, 26 kilometer piste) met brede pistes en mooie off-piste mogelijkheden. Voor families is Dorfgastein (20 minuten rijden, 70 kilometer piste) ook geweldig om naartoe te gaan.
Gastein heeft een prachtig skigebied. Foto: Mediahuis
Felsentherme, met uitzicht op de skipiste. Foto: Max Steinbauer
Flying Waters
Vlieg aan een zipline over het prachtige centrum en de indrukwekkende waterval van Bad Gastein.
Aan een zipline over de waterval. Foto: Mediahuis
Rodelen
Met een nostalgische eenpersoons stoeltjeslift kun je de berg op naar Bellevue Alm om na een heerlijk diner in het donker met sleetjes weer af te dalen via de eigen rodelbaan van het restaurant.
Rodelen vanaf de Bellevue Alm. Foto: Manuel Marktl
